Het 'vuytsetsel'

Martien van Asseldonk, 4 augstus 2016

 

In de jaren 60 en 70 spaarden mijn oudste zussen bonnen van Douwe Egberts en dergelijke voor hun uitzet. Dat was serviesgoed dat ze mee zouden nemen voor hun huwelijk. Verkering of geen verkering, aan de uitzet werd gewerkt.

 

In de Veghelse bronnen kwam ik de uitzet, dan geschreven als 'vuytsetsel' in de betekenis van huwelijksgift van de ouders, weer tegen. We geven hierna enkele voorbeelden.

 

 

R23, fol. 169v (22-04-1534): Margriet dochter Willem Wouterss van Coelen maakt haar testament op:

-        de broers Delis en Aert en hun zussen Ermgaert en Cristyn, kynderen Jannen Delis en Margrieten krijgen ‘voer hen vuytsetsel’ de erfpacht van 2 mud rogge, veghelse maat, die Jan Delis gekocht heeft van Jannen Maes Melissoen, en dat ter compensatie ‘van alle den gereede gueden van bedden, van potten, van ketelen, van coeyen, van peerden ende van desgelycken’, die de andere kinderen van Jannen Delis en Margriete bij hun huwelijk al gehad hebben

-        Anthonis dochter Jan Delis en Margrieten krijgt ‘voer hair vuytsetsel’ een erfcijns van 1 ½ Carolus gulden, die Hanrick Janss van Wetten uit zijn goed betaalt

 

 

R24, fol. 508 (06-07-1542): Thys soene wylen Geritssoen heeft als huwelijkse voorwaarden beloofd aan Ghysbrechten soene wylen Hanrick soene Hanrick Driessens te geven ‘enen aabempt’, gelegen in Veghel in die Dungen. Ook zal Thys zijn dochter Gertruyt ‘clede, eerlycken, soe Aert Philipss syn dochter cleet’ en zal hij ‘die vuytsetten van coeyen, van peerden, van huysraet’ en dergelijke geven, ‘soe hij syn andere kynderen vuytseth ende daer eer aff hebben wil’.

 

 

R28, fol. 685 (15-01-1573)

Corstiaen Joachim Corstiaenss en de andere minderjarige kinderen van voornoemde Joachim krijgen goed toebedeeld. 'Noch sal dit gedeelt voirscreven geven Ariaen Jacops voer syn vuytsetssel' 50 Carolus gulden.

 

 

R30, fol. 509 (16-12-1586): Aert soene wylen Henick Roloffs heeft verkocht, opgedragen en ovegegeven aan Henrick soene wylen Gerit Meeussen, 'zijnen oome', zijn kindsdeel in een 'huys, hostadt, hoff ende erffenisse. Uitgezonderd 50 Carolus gulden 'voer zyn vuytsetsell', die hij ontvangen zal van Merten Laurensen van Hynsbergen.

 

 

R30, fol. 948 (30-12-1588): Delis voerscreven krijgt voor zijn 'vuytsetsell' een jaarlijkse rente van 7 gulden, te beuren van Pauwels Goiaert Pauwels.

 

 

R31, fol. 262 (08-03-1591): Peter heeft beloofd 100 gulden te betalen aan Peter Verheyen den Auwen. Willemken had dit bedrag toebedeeld gekregen 'voer haer vuytsetsel'.

 

 

R32, fol. 75 (10-04-1597): Anna weduwe van Danelt Willem Jans met 'haeren swaegher' Tonis Geerlyckx aan de ene zijde, en Aelken weduwe van Willem Danelt Willemsen aan de andere zijde, hebben voor schepenen van Vechel Peter Gysberts en Mathys Danelys van Looken een accoord gesloten, 'belangende sekere vuytsetsel welcke Aelken voorscreven pretendeert van haers overleden mans weghen van die voorscheven Anna Danelts haer toe te competeren'.

 

 

R32, fol. 355 (06-04-1601): Er is een geschil ontstaan, 'ter orsaecke omdat Huybert Willems en Heylken syn hysvrouwe het voorschreven naekynt' 'tot vuytsel' 50 gulden hadden gegeven en na hun dood nog eens 100 gulden.

 

 

R35, fol. 151 (11-06-1610): Jan Aerts zal Jan Gerits 'een behoirlyck vuytsetsel mede te geven, te weten een koey ende een mael, een bedde met syn toebehoirt, eenen niuwen sack vol roggen ende voorts eenen tobbe ende een stande ende pot ketel ende kan'.

 

 

R41, fol. 173 (05-02-1619): 'de voorschreven questie dat de voirschreven Dandel eerteyts is beloeft geweest by de voirschreven Dinghen voir een vuytsetsel van hare dochter die de voirschreven Dandel getrout heeft gehadt, ende nu sonder wittige gebuerten overleden'.

 

 

R41, fol. 300 (14-02-1621): Dirck zone wylen Claes Dircxen heeft verkocht, opgedragen en overgegeven aan Matheus zone wylen Jan Matheissen 'eenen acker tuelants', groot ontrent 1 sestersaets, gelegen opte Hooch Boeckt. Dirck heeft dit goed bij zijn huwelijk als 'vuytsetssel' van zijn ouders meegekregen.

 

 

R46, fol. 142 (01-02-1641): Niclaes Pauwels als man van Ariken voor de helft, Jan Melters als man van Catharina dochter van Arien Janssen van Balgoijen optredend voor Maijken, 'sijnen huijsvrouwe suster', dochter voorschreven, voor de andere helft, hebben opgedragen en overgegeven aan Henrick Henrickx van Erp een 'huijs, hof, bomgaert met het aengelegen landerije met allen den houtwas, poterije ende gerechticheijt daer toe behoorende', groot ontrent 6 lopensaet, gelegen aen de Bueckelaer stegde aldaer. Niclaes heeft dit goed voor de ene helft verworven van de ouders van zijn vrouw en de andere helft heeft zijn vrouw van Anneken weduwe van Arien Janssen van Balgoijen kregen als 'vuytsetsel' ten behoeve van haar beide dochters.

 

 

R47, fol. 9 (11-05-1646): Als een van de voor- of nakinderen trouwt dan zal Antonis Henricxsen aan hen als 'vuytsetsel' geven een bedrag van 100 gulden, ook 25 gulden voor 'een peerdt, een coeij, de beste vuytten stalle op een naer, ende een dragende mael, noch eenen coeijketel oft sess gulden daer voor, met noch een eertkerre, noch een koetse met een bedde ende sijn toebehoortten, noch twee nieu sacken vol roggen, een sijde specx van vijftich ponden ende het halff reusell daer bij, noch eenen cleijnen ketel oft drij gulden daer voor, ende noch andere cleijnen huysraet, soo hij daer eere aff hebben wille, ende de selve kijnderen eerlijck cleeden naer behooren'.

 

 

R47, fol. 38 (05-06-1646):  Jan Sijmonssen en zijn vrouw Heijlken Goosen Ariens, 'beijde sijnde gaende ende staende ende gesont van lichaeme, hun lieden verstandt, memorie ende vijff sinnen wel mechtich', maken hun testament op.

-       als Lambert Gerytss, 'met consentte ende wille van Heijlken sijne moeije comt tot huwelijcken staett', dan zal Jan Sijmons hem 'eerlijck vuytsetten, soo ende gelijck hij sijn eijgen kijnderen is doende'

 

 

R48, fol. 48 (25-07-1648): Aert Reijnders als man van Mariken dochter van Nicolaes Gerijtssen van Soest, 'te voorens gewesene huijsvrouw' van wijlen Jan Jan Jacobs, aan de ene zijde, en Henric Jan Jacobs en Dirck Aertssen van Eerde als voogden over de minderjarige kinderen van voorschreven Jan Jan Jacobsen, aan de andere zijde, hebben een accoord gesloten.

-       Aert Reijndersen zal geven aan de minderjarige kinderen van Jan Jan Jacobs, verwekt bij Meriken Claes Gerytssen, 'elck kyndt int besonder gecomen synde tot staet, 't sij gestelyck oft werelyck, ofte gecomen synde tot hennen jare van discretie',

o   'een goet leverbaer bedde met een nieu surgie ende twee niuw lakens,

o   een coetsse,

o   een tafelken van den onmundigen eygen houdt te laten maken op den voorgenoemde schoonvaders costen,

o   een goede ofte de beste coije vuyten stall,

o   sess vadt roggen met eenen nieuwen sack,

o   een sijde specx wegende dertich pont,

o   met drij pondt reusels,

o   eenen moespot van sess cannen,

o   eenen coperen ketel van vijer kannen,

o   twee nieuwe stoelen,

o   eenen tobbe met een stande, oick van den onmundigen eygen houdt'

-       de voorschreven voogden staan toe dat voornoemde Aert met zijn vrouw 'sal genieten ende profiteren d' innecomen ofte emolumenten van de goederen den onmundigen aengestorven van Henric Jacob Roelofsen, soo lange ende ten tijde als de kijnderen sullen sijn gecomen tot eenigen staet'

-       'als dan dijen tyt gecomen synde, hennen vuytsetsel te gebruycken metten aenverstorven gedeelte, elck kint besonder mogen affdeylen'

-       als de vrouw van Aert sterft voordat de kinderen 'tot eenigen staet' gekomen zijn, dan zal Aert hen ieder 5 gulden geven, 'waer mede het vuijtsetssel sal sijn doot ende te niet'

 

 

R48, fol. 180 (30-04-1649): Jan Aelbert Henric Janssen geassisteerd door Jan Diricx, 'op Jexschot woonende, synen oom', en Nicolaes Jan Arienssen, 'synen swager', aan den ene zijde, en Gertruyt dochter van Cornelis Henricx van Deursen, weduwe van Arien Aertssen, met haar voogden Jan Cornelissen van Deursen en Henric Aertssen, voogden over haar en haar minderjarige kinderen, verwekt door voorgenoemde Arien, aan de andere zijde, 'toecomende bruydegom ende bruyt', zijn huwelijkse voorwaarden overeengekomen.

-       Jan Aelbert Henric Janssen belooft in te brengen in het huwelijk 'alsulcken vuytsetsele als Claes Jan Ariens, 'synen swagere' voor desen heeft gehadt ende genooten van sijn vader ende moeders huyse, soo als gelt, huysraet, bestiaele als andersints'

-       Ook 'aen ider kyndt te geven vuyt de gereede ofte haeffelycke goederen eens een coije met een mael, bed, sarcie ende twee slapenlakens, een mauwer roggen met eenen nieuwen sack, een eyken kyste met een coetste van dooffhoudt, het houdt op de onmundige goederen met consent der mombooren aff te houwen ende te maken op de voorgenoemde Jan ende Gertruyt voorschreven eygen cost, mits de selve kyst sloodtvast wesende. Midts noch een moespott, hantketel, een halff syde specx, als andersints'.

 

 

R48, fol. 225 (30-10-1649): Henric Arien Geryt Goossens, 'sieck te bedde liggende', en zijn vrouw Goortken dochter van Roeff Jan Jacobs, 'gesont aen de lichaem gaende ende staende', maken hun testament op.

-       hun zoon Jan krijgt vooraf 50 gulden en 'de hoogh kerre'

-       de langstlevende zal aan hun zoon Jan geven 'het vuijtsetsel', zoals de andere kinderen hebben genoten, 'bedragende wel drijhondertvijftich gulden'

-       als Jan bij hun overlijden nog niet getrouwd is, dan kijgt hij de 50 gulden en het 'vuytsetsel' vooraf

-       Jenneken weduwe van Laureyns Baltessen, of haar man, heeft boven hun 'vuytsetsel' 150 gulden genoten, en Geryt Cornelissen als man van Heylken heeft 175 gulden genoten. Bij de verdeling zal dat verrekend worden, zodat alle kinderen evenveel delen.

 

 

R50, fol. 201 (12-09-1651): Matijs Peterssen en zijn vrouw Margrietken dochter van Laureijns van Berchum, inwoners van Vechel, Matijs 'gaende ende staende gesont aen den lichaem', en Margrietken 'sieck te bedde liggende', maken hun testament op.

-       de langstevende zal betalen aan Corstiaen en Geritken, voorkinderen van de testatrice, 'noch ongehoudt, alsulcken vuytsetsel ofte houwelycx gifte, soo ende gelycke hennen anderen susteren ende broederen hebben gehadt ende genoten, te weten elck twee hondert gulden ende andere meubelen'

 

 

R50, fol. 283 (11-04-1652): Henrick sal geven aan Jenneken dochter van Jan Ariens 'tot een vuytsetsel' 50 gulden, een mud rogge, Veghelse maat, met 'twee nieu sacken, een goede coije ende mael, een bedde met sijn toebehoordt, eenen moespot ende een ketell, een sijde specx'

Getuigen: Gerit Handrix en Daniel Jan Thonis

 

 

R50, fol. 308 (18-05-1652): Margriet dochter van Jan WIllem van der Hagen d' Oude, weduwe van Gysbert Pouwelssen, 'inwonderse tot Vechel', 'sieck aen den lichaem wesende, te bedde liggende', maakt haar testament op.

-       haar oudste zoon Pouwels krijgt 'het peert met het getouw ende de hoogh kerre ende een paer nieu swartte cleedeeren ofte dartich gulden in de plaets voor vuijt'

-       haar zoon Goordt krijgt 'de winter coye wesende een roij blaer, met noch een roodt maelken'

-       haar dochter Ercxken krijgt 'een swarte blaer coije'

-       haar zoon Jan krijgt 'een roij colle coije'

-       haar dochter Mariken krijgt 'een roij rugel maelken'

-       waarmee haar kinderen ieder 'haere houwelycxe gifte genooten' hebben