De toenemende ritualisering van het mesvechten in Veghel
Martien van
Asseldonk
29 november 2014
Deze gegevens mogen gebruikt worden
onder verwijzing naar: Martien van Asseldonk, www.oudzijtaart.nl
Het vechten met een mes in de Meierij van 's-Hertogenbosch
kan bogen op een lange traditie. Al in de oudst bewaard gebleven
schoutsrekeningen uit de veertiende eeuw wordt het vechten met een mes
veelvuldig vermeld. Enkele voorbeelden uit Veghel uit de rekening van de
kwartierschout van half juli 1386
tot 8 december 1386:
-
Gelijs des Vriesensoen om dat tot twe stonden sijn mes toech
dat verboden was gheyffent 3 pond
-
item Theus van den Tempel om dat hij twee werf sijn messe
toech dat verboden was gheyffent 4 pond en 5 schellingen
Dominee Hanewinckel schreef rond 1800
over de Meierij . Hij schijft onder andere (blz. 274):
De
inwoners van Oss zijn door de geheel Majorij zeer berucht wegens hunne
liefhebberij voor het vechten met een mes, doch zulke vechtpartijen
waren hier eertijds meer in zwang dan tegenwoordig. Schoon er echter
weinig kermissen en jaarmarkten voorbij gaan, waarop niet met het mes
gevochten wordt. Men noemt in de Majorij de kenmerken die iemand in zijn
gezigt door het snijden mett een mes heeft overgehouden, gewoonlijk: Het
Wapen van Oss.
We onderzochten veertig verslagen van mesvechten in veghel
in de periode 1538-1804. We letten daarbij op de volgende zaken:
-
wat
was de oorzaak van het gevecht.
-
waar
vond het gevecht plaats
-
wat
waren de verwondingen
Het
mes, een enkele keren een degen, zat in een schede. Als men het uit de
schede trok, dan sprak men van een 'bloot mes'.
De oorzaken
Ruzie ontstaat ter plekke, donkenschap, belediging en
dergelijke, of er was een verder onbekende voorgeschiedenis, of
toedracht onbekend
|
38 x
|
Economisch belang: molen (2x), handel (3x), weverij (1x), tiende
(1 x)
|
7 x
|
Vrouwen
|
2 x
|
Vechten met ander dorp
|
2 x
|
Geloof
|
1 x
|
Waar werd gevochten
Het was gebruikelijk om de tegenstander voor de deur te
eisen en om niet binnen te vechten. Maar bij een gevecht of bij
dronkenschap werden dergelijke ongeschreven regels nogal eens vergeten.
Waar werd gevochten:
- Binnen, meestal in een herberg
24 x
- Buiten op straat
14 x
- Voor de deur geëist, om te vechten werd naar buiten
gegaan 6 x
- Onbekend
6 x
Aan de regel om naar buiten te gaan om te vechten werd
slecht de hand gehouden. Meestal waren de emoties daarvoor kennelijk te
hoog opgelopen. Het valt op dat er vijf keer wel een poging werd gedaan
om naar buiten te gaan, maar dat er uiteindelijk toch binnen gevochten
werd. In een geval werd de tegenstander al verraderlijk neergestoken
voordat hij bij de deur was. En vier keer ging men niet op de
uitnodiging om buiten te komen vechten in toen werd er binnen maar
gevochten.
De verwondingen
Er was een groot verschil tussen snijden en steken. Als je
de tegenstander een steek in de buik toebracht was er een goede kans dat
je hem doodde. De verwondingen toegebracht door te snijden waren veel
oppervlakkiger en zelden dodelijk. Soms was er met het mes gezwaaid en
was er noch gesneden, noch gestoken, ofwel omdat men alleen maar
dreigde, of omdat men niet kon, bijvoorbeeld omdat men tegengehouden
werd.
- Met een mes gestoken
25 x
- in de rug
1 x
- in de arm
2 x
- in buikof borst
7 x
- onbekend waar gestoken
15 x
- Op straat
9 x
- In huis, meestal herberg
9 x
- voor de deur
1 x
- onbekend
6 x
- Met een mes gesneden
16 x
- gezicht
5 x
- arm
4 x
- zij, boven de heup
2 x
- borst
1 x
- schouder
1 x
- been
2 x
- onbekend
4 x
Het totaal is 19, drie keer was er sprake van sneden op
verschillende plekken op het lichaam.
- in huis, herberg
8 x
- op straat
3 x
- voor de deur
5 x
Het valt op dat de messteken zelden met het rituele 'naar
buiten voor de deur gaan om te vechten' gepaard gingen, en het snijden
relatief vaak wel. Bij het snijden was waarschijnlijk over het algemeen
ook sprake van wat meer zelfbeheersing. Dan ging het er niet om de de
tegenstander te doden, maar om hem te beschamen en van hem te winnen.
Ontwikkeling in de tijd
De eerste keer dat in de bronnen sprake is van naar buiten
gaan om te vechten dateert uit 1708. In de daarvóór vermeldde 14
gevechten is daar geen sprake van.
Verder keken we naar hoe vaak steken dan wel snijden
voorkwam:
Periode
|
Steken
|
Snijden
|
Totaal
|
1543-1551
|
2
|
0
|
2
|
1660-1679
|
2
|
0
|
2
|
1680-1699
|
4
|
0
|
4
|
1700-1719
|
6
|
3
|
9
|
1720-1739
|
6
|
3
|
9
|
1740-1759
|
3
|
4
|
7
|
1769-1779
|
0
|
4
|
4
|
1780-1804
|
2
|
3
|
5
|
Het is opmerkelijk dat het snijden pas vanaf 1708 vermeldt wordt. Daarvoor
werd alleen maar gestoken. De voorlopige conclusie is dat er kort na
1700 een verandering in het mesvechten inzette. Het mesvechten werd in
toenemende mate geritualiseerd. Er werd geleidelijk meer gesneden en
minder gestoken. Bij het snijden had men een voorkeur voor het gezicht.
Op den duur werd het steken zelfs een relatieve zeldzaamheid. Die
ritualisering ging gepaard met een ongeschreven regel om naar buiten te
gaan om te vechten. Omdat de emoties hoog omliepen werd daar echter
slecht de hand aan gehouden.
Wat verder opvalt is een terugloop van het aantal gerapporteerde gevallen
van mesvechten in de Veghelse schepenprotocollen vanaf het midden van de
achttiende eeuw. Dit gaat samen met het sterk verminderen van de vaak
dodelijke steekpartijen. In 1781, 1787, 1796, 1797,
1798, 1800 en 1807 werd het kappen en snijden van peperkoek op de
jaarlijkse kermis verboden vanwege
de vechtpartijen met messen. Men zag liever geen messen op de kermis. In
die periode zijn ook weinig gevallen van mesvechten in de protocollen
vermeld. Misschien dat de
maatregelen van de overheid wel enig effect hadden. Maar de meeste
mensen hadden wel een eigen mes op zak. Ik denk daarom dat er nog wel
steeds gevochten werd - het verbod werd niet voor niets zo vaak herhaald
- maar dat vanwege de toegenomen gewoonte om te snijden in plaats van te
steken, de verwondingen minder ernstig waren en dat de verhalen over de
vechtpartijen daarom ook minder vaak in de protocollen belandden.
De vechtpartijen
Nr.
|
Jaar en toedracht
|
Ooorzaak
|
Lokatie
|
Poging, geslagen, gestoken
of gesneden
|
1
|
1538: Willem
Peters zei:
“Waneer ghy myn spory ende groen
betaelt, dan sal ick ow die poeten betalen.” Jan Delis werd boos
en trok zijn mes en wilde Willem daar mee steken.
|
Ruzie om
handel
|
In huis
|
Poging
|
2
|
1543: Jan Hanrick Emontss verklaart dat
vorster Goert Janssoen in zijn huis kwam en zijn vrouw met een
mes sloeg
|
Onbekend
|
In huis
|
Geslagen
|
3
|
1544: Lenaert Hanrick Lenaertssoen en
Goesse Janssoen die Smit hadden ruzie op straat. Die vechters
werden gescheiden. Toen kwam Thonis Hanricxs die Goessen die
Smit sloeg. Ook die werden gescheiden. Toen kwam Lenaert
Hanricxs en die stak Goessen die Smit in zijn rug.
|
Ruzie ter
plekke
|
Op straat
|
In rug
gestoken
|
4
|
1551:
Jan Jan Martens wilde vanaf de straat zijn huis binnen gaan. Daar kwam
hij Peter Roeff Janssoen inden Horck tegen, die zijn degen
uittrok en Jan daarmee verwonde ' in synen arme, daer hy
subytelyck ende haestelyck aff gestorven is, mids veel bloets
aff te laten.’
|
Onbekend
|
Op straat
|
In arm,
vermoedelijk gestoken
|
5
|
1660: Daniel Roeloffs van Kilsdonck en
Dillis Roeloffs van Lijssel raaken slaags over de tienden in het
huis van vorster Anthonij van Eeck.
Dillis trok zijn mes en stak Daniel in zijn linkerborst.
|
Ruzie om de
tienden
|
In huis
|
Im borst
gestoken
|
6
|
1667: Antonij Loden ende Mathijs
Willems van Rixtel raakten slaag in het huis van Jan Hendrick
Peters. Antonij werd met een mes gestoken.
|
Ruzie ter
plekke
|
In huis
|
Gestoken
|
7
|
1683: Anneken Jan Thijssen was van
Handel naar Veghel gegaan, vergezeld van
Claes Jan Claassen van Uden. Ze legden in Boekel aan in
de herberg van Adriaan Willem Harmens. Claes Jan Claessen
probeerde haar onzedelijk te betasten, wat Anneke belette.
Anneke liep toen weg uit de kamer naar de keuken, waar Claes
haar met getrokken mes volgde. Hij schold haar uit. Anneken
bleef bij het gezelschap in de keuken. Er was een getrouwde man,
Dirck Everts, die haar op zijn schoot trok. Hij zei dat hij een
goede vriend was van
haar vader. Claes gooide die man toen met een stoel. Dirck sloeg
Claes terug met een vuurschup. Anneken is naar buiten gelopen en
naar Veghel teruggekeerd. Later hoorde ze dat Claes in het
gevecht was omgekomen.
|
Ruzie om een
vrouw
|
In huis
|
Vermoedelijk
gestoken, want omgekomen
|
8
|
1689: Aart Sleurs raakte slaags met
Jacob Koppens, mulder op de Coevering, in het huis van Cornelis
Hendrick Jans te Sint-Oedenrode. Aart haalde een mes te
voorschijn en probeerde daar Coppens mee te steken. Cornelis
scheidde de vechtenden.
|
Ruzie ter
plekke
|
In huis
|
Poging
|
9
|
1689: Jan Peter Teunis Hendricks is in
zijn buik gestoken en daaraan overleden
|
Onbekend
|
Onbekend
|
Gestoken
|
10
|
1694: Jan Antonij van Roij, in de
wandeling genaamt Snaers, is in zijn borst gstoken en daaraan
overleden.
|
Onbekend
|
Onbekend
|
Gestoken
|
11
|
1696:
heer
Jacques de Bolagro , is in zijn borst
gstoken en daaraan overleden
|
Onbekend
|
Onbekend
|
Gestoken
|
12
|
1701:
Lambert Jansen Kosters is gestoken
|
Onbekend
|
Onbekend
|
Gestoken
|
13
|
1707: Claes Janse Rademaker, Gerrit van
de Santvoort de Smith, en Roeloff Teunis Roeloffs enerzijds
raakten slaags met de wevers Adriaen Broekmans en Lambert Willem
Jorissen, genaamd Lambert Trojen, anderzijds in de herberg ter
van Antonie Spierings, int Bonte Paert. Ze vochten met messen,
tangen en asschoppen. Peter Boorten werd neergestoken door
Adriaen Broekmans.
|
Ruzie ter
plekke
|
In huis
|
Gestoken
|
14
|
1708: Henrick Peter Theunis Henrickx,
Goort Aert Goorts, Daniel Thonij Dierckx, en Jan Francis Aert
Goorts hadden ruzie met elkaar en trokken hun messen. Daniel had
een mes in zijn hand.
|
Ruzie ter
plekke
|
In huis
|
Poging
|
15
|
1708: Theunis Daendels liep over de
weg. Hij trok zijn mes tegen Lamert Aert Donckers, 'die naer
eenigen tijt met het eert naer hem geworpen te hebben eijndelijk
sijn mes oock heeft getrocken, ende tegens den selven
gevochten'. De vechtenden werden gescheiden.
|
Onbekend
|
Op straat
|
Poging
|
16
|
1708: Dirck Aerdt Donckers ende Thijs
Jan Thijssen hadden woorden met elkaar en vochten voor de deur
van herbergier Roeloff Claessen. Thijs Jan Thijssen was 'door
sijn aengesight gesneden'. Arien Roeloffen kwam met een stok
tussenbeiden.
|
Onbekend
|
Voor de deur
|
Snee door
gezicht
|
17
|
1709: Peter
Boortenuit Uden is in zijn borst gestoken
|
Onbekend
|
Onbekend
|
Gestoken
|
18
|
1715:
Henrick Jan Ariens was met zijn kar aan het varen, en werd als
gevolg van een eerdere ruzie met een gaffel gestoken door de
vrouw van Peter Jan Theunis van Eerdt. Van Eerdt kwam erbij met
een mes in zijn hand en stak Henrick in zijn rechterarm.
|
Eerdere
ruzie
|
Op straat
|
In arm
gestoken
|
19
|
1715: Jan
Dirck Tijssen ende Willem Jan Thomassen, knecht van Gerrit van
de Zantvoort, maakten 'questie en verschil hadden, ende soo
hoogh raeckten dat sij malkanderen om te vechten buijten de deur
eijschten'. Willem was door sijn aengesicht gesneden, zodat hij
bloede.
|
Ruzie ter
plekke
|
Voor de deur
|
Snee door
gesnicht
|
20
|
1716:
Matthijs Teunissen zat in het huis van Gerard van Zantvoort te
praten. Jacob Aert Jacobz, knecht van Gerardt van de Zantvoort,
kwam binnen. mathijs vroeg waarom Jacob zo laat thuis kwam.
Jacob antwoordde dat het Mathijs niets aanging, en 'daerop voor
de deur eijschte'. Jacob liep naar de deur en Matthijs volgde
hem. Voordat Matthijs 'in het portael van de eerste deure was'
werd hij door Jacob in zijn buik gestoken.
|
Ruzie ter
plekke, maar er was zeker meer aan de hand.
|
Voor de deur
geëist, maar binnen al gestoken
|
In buik
gestoken
|
21
|
1716: Paulus
Joosten van der Pol en Jan Hermans van Boxtel vochten met messen
op straat. Paulus bloedde aan zijn hand.
|
Onbekend
|
Op straat
|
Onbekend
|
22
|
1717:
Ruth Gerit
Janssen van Dommelen en Jan Peter Jan Teunis keerden terug van
Den Bosch naar Erp. Bij de Steencamp te Vechel , kregen ze
ruzie. Ze sloegen elkaar met een wandelstok. Jan verdedigde zich
met een mes en stak Ruth in zijn buik. Ruth overleed aan deze
verwonding.
|
Ruzie ter
plekke
|
Op straat
|
In buik
gestoken
|
23
|
1719:
Anthonij Schulfers schold in de herberg van Dirck van den
Tillaar Antonij Spierincx uit voor schurk. Schepen Van Doorn
bemoeide zich ermee en werd door Schulfers geslagen en in zijn
neus gebeten. Adriaan Koijmans, zwager van Schufers, trok zijn
mes en bracht A. van Laan 'een sneede in sijn aengesigt toe'.
Schulfers liep naar buiten voor de deur en daagde de twee beste
uit de herberg uit om met hem te komen vechten. Niemand ging
daar op in.
|
Ruzie ter
plekke
|
In huis en
voor de deur uitgedaagd
|
Snee door
gezicht
|
24
|
1722: Jan
Antony Hoppenaars werd ten huize van Lambert Donckers door Jan
Peters Geerit gevraagds: “Waerom
zijt gij heden niet mede op de gilt weesen teeren?” Ende
tegelijk zijn mesch uijttreckende, zeijde:
“saa, staa vast.” Hij
deponent, soo ras niet in staat conde raaken om sig te
defendeeren, off wiert van den selven Jan Peters aen de slincker
zijde van zijn aensigt doorsneeden, en nog niet ophoudende, maar
wiert van den selven alnog miserabel gesneden door zijn regter
borst, tot int hange zijns buijx.
|
Eerdere
voor-geschiedenis
|
In huis
|
Gesneden
|
25
|
1722: Hendrik van Deuren is in zijn rug gestoken op de hei tussen
Koevering en Veghel
|
Had eerder
ruzie in het huis van de mulder
|
Buiten
|
Gestoken
|
26
|
1723:
Hendrick Antonij Spierincx werd op
veghel markt in zijn zij gestoken toen hij een ruzie probeerde
te sussen
|
Ruzie ter
plekke
|
Buiten
|
Gestoken
|
27
|
1727: Pieter van Croij kwam op
4-11-1726 te paard van Vegjel markt afrijden. Lambert Joosten
stond tegen een muur te plassen. Pieter stapte van zijn paard af
en zei: "Lambert gij seijt een lieffhebber geweest. Sout gij wel
tegen mij stooten?” Lambert antwoordde: “Gij meent dat niet.”
“Jaa wel,” seyde Pieter van Croij. Dat daer op dese twee
persoonen tegelijck haar messen uijttreckende en naar
malcanderen staaken'. Lambert stak Pieter neer.
|
Ruzie ter
plekke, had kennelijk een voor-geschiedenis
|
Op straat
|
Gestoken
|
28
|
1728: Adriaen van den Tillaar zat in het huis van Antonij
Geelkercken bij het vuur. Van achteren over de plaats kwam zijn
zwager Jan Antonij Smits
binnen met een mes in zijn hand, zeggende: “Schelm, heb
ik u hier,” 'vattende hem bij sijn kleederen ontrent de keel,
steeckende naar hem, apparent om de keel aff te steecken, dog
raakte bij geluck aen de kin.'Adriaen verdedigde zich met een
schup. Jan stak hem aan de linkerzijde 'een hant breet onder
mem'.
|
Eerdere
ruzie
|
In huis
|
Gestoken in
borst
|
29
|
1730: Dries van Geelkercken was in het huis van Bastiaan
van de Werk. Daar kwamen ook Jan en Wouter soonen Gerit van
Schaick binnen. Dries bood Jan van Schaick tabak aan.
Jan zei: "Neen, ik geef de donder en blixem van uwen
tabak.” Wouter van Schaick sprong er tussen en zei tegen Dries:
"bent ge een braaff kerel, gaat met mijn eens buijten, daar sal
ik u exerceren.” Dries zei dat hij geen ruzie zocht. Wouter viel
Dries aan. Wouter lag boven. Jan stond er met een mes bij om te
beletten dat iemand de vechtenden zou scheiden. Wat later stond
Dries bij het vuur. Wouter sprong met een mes op hem af en sneed
hem door zijn linker arm.
|
Ruzie ter
plekke met een voor-geschiedenis
|
Voor deur
gevraagd, in huis gevochten
|
Snee door
arm
|
30
|
1731: Antonij Kivits, molenaar te Veghel, was in de
herberge van Jan van Hamont in Eerde en had de geburen daar met
een half ton bier en jenever getracteerd, ongetwijfeld om de
klandizie voor zijn molen te bevorderen. Hij zat daar kaart te
spelen, toen de zonen van Bartel van den Heuvel, molenaar op de
Coeveringse molen, met een aantal mannen binnen kwamen met
messen in de hand. Ze vielen hem aan, 'naar hem stekende en
snijdende'. Hij werd op vijf plaatsen gewond.
|
Concurentie om de molen
|
In huis
|
Steken en
snijden
|
31
|
1732: Gijsbert Jans Kivits,die bij zijn stiefvader Bartel
van den Heuvel, 'molder op de Couvering', woont, was in Veghel
met zijn vrouw in het huis van Doncquers. Bij het weggaan stond
Eymbert Tonij Smits in de deur, die hen op straat volgde.
Eymbert zei: “Wat hebt gij mijn broer off swager gedaan."
Gijsbert stak zijn hand uit en vroeg vergiffenis, maar Eymbert
stak hem met een mes in de borst.
|
Eerdere
ruzie, vermoedelijk om molen
|
Op straat
|
In borst
gestoken
|
32
|
1736: Tonis Gijsberts van den Boogaert uit Schijndel, en
Jan Tonis uit Eertde waren in Veghel in de herberg van Geerit
Roeloff van de Leemputten. Jan Tonis verweet Van den Boogart dat
hij zijn hop te Gemert te goedkoop had verkocht. Jan Tonis trok
zijn mes en viel Van den Boogaert daarmee aan.
|
Ruzie om
handel
|
In huis
|
Onbekend
|
33
|
1739: Andries Jonkers, gereformeerd en knecht van de
secretaris, kwam in het huis van van Jan Daandels van den
Crekelshoff in de Straat om melk te kopen. Jan Hendrick Peters
zei: "Gij woont bij den secretaris en daerom sijt gij eene
fijne.” Jan trok zijn mies en viel Andries daar mee aan. Ze
werden door anderen gescheiden.
|
Ruzie ter
plekke, geloof
|
In huis
|
Poging
|
34
|
1740: Enkele inwoners van Zondveld zaten op zondagmiddag
in Eerde in de herberg van Hendrik Willems van den Tillaert. Er
kwam een club jongemannen uit Schijndel binnen. Die zeiden: “Wij
sullen die van d’ Eerde vandaag opheffen, en: “Wij moeten die
man die de clompen aen heeft eerst attaqueeren,” dat was dan Tys
Dirkx. Johannes Jans van Delft, alias Heese, uit Schijndel zei:
“Wy syn vandaag hier gecomen om te vegten, en die vant Eert eens
op te scherpen.” De begonnen de mannen uit Zondveld te tarten en
uit te dagen voor een gevecht. Het liep op een gevecht uit. De
kleren van Dielis Gerrit Hermens was op vier plaatsen
doorsneden.
|
Vechten voor
de lol
|
In huis
|
Gesneden
|
35
|
1747: Jan Laurensse van Berkel kreeg ruzie met zijn zus
Emmerens, vrouw van Hendrik Geerts Dieperbeek in de herberg van
vorster Aalbert van de Ven. Hij zei: Swijgt stil, off ik schup u
voor u gat.” Dirk de Leeuw zei tegen Jan: “Stoot haar niet, als
ik er bij ben, want dan salt niet wel zijn.” Jan sloeg hierna
Dirk met een tang op zijn hoofd, 'dat hem het bloet van zijn
hooft afliep'. Dirk de Leeuw viel daarop Jan Laurenssen aan met
een mes 'en hem daarmede eene wonden in sijnen linkeren arm
toebragt, soodanig dat hij daar van seer sterk bloede'.
|
Ruzie ter
plekke
|
In huis
|
Vermoedelijk
gestoken
|
36
|
1747: tijdens Veghel kermis kregen Willem Willem Jan
Tomasse en Dirk Jan Francis ruzie. Willem trok zijn mes en sneed
daarmee Dirk op zijn linkerschouder.
|
Ruzie ter
plekke
|
Op straat
|
Snee in
schouder
|
37
|
1750: Johannes Willem Vrenssen uit Osch kreeg ruzie met
Peter van Esch, in de wandeling genaemt Schaepmenneke, ook uit
Oss, in veghel in het huis van Adriaen Claesse Rademakers . Het
ging over 'koopmanschap van een paerdt en haever'. Peter sprong
op en stak Johannes drie keer met een mes.
|
Ruzie om
handel
|
In huis
|
Drie keer
gestoken
|
38
|
1752: Adriaen Peter Ketelaers was in de herberg van
Adriaen Lambers van de Ven. Daar onstond een woordenwisseling
met Peter Janse van de Wiel. Poulus Janse van de Sande riep hem
buiten de deur. Toen hij daar kwam stond daar Peter Janse van de
Wiel, die zijn mes trok en hem een snee gaf
zijn linkerarm.
|
Ruzie ter
plekke
|
Voor de deur
|
Snee op arm
|
39
|
1754: Pieter Schippers had ruzie met ritmeester Tielen
over de pelleweverij. Secretaris de Jong had bemiddeld en was
toen weggegaan om te gaan eten. Schippers bleef er over doorgaan
en trok op een gegeven moment zijn mes. Cornel Tielen, zoon van
de ritmeester, sprong er tussen om het vechten te beletten.
Schippers zei: “Ik wou wel tegen den ritmeester of den cornet
stoote. Ik verstae de floret ook. Waer dat de heere wilde op de
kerckhof, of op een andere plaets.” Wat later kalmeerde hij.
|
Ruzie om een
weverij
|
In huis
|
Poging
|
40
|
1757: Adriaen Hendrik Boermans werd in Eerde op straat
voor het huis van Lambert van den Oever in de borst gestoken
door Dielis Geerit Hermens
|
Onbekend
|
Op straat
|
In de borst
gestoken
|
41
|
1759: Dirck Roijackers en Jan, knegt van Jan Jaspers van den
Dungen kregen ruzie in een herberg. Dirck Roijackers trok zijn
mes, en ga Jan 'een sneede in het dick van syn lincker been
heeft toegebragt, dat sterck bloede.’
|
Ruzie ter
plekke
|
In huis
|
Snee op been
|
42
|
1769: Jan Jaspers van den Dungen, Dirck Royackers en Jan,
knecht bij Jan Jaspers van den Dungen, allen wonende op Jekschot
kwamen in het huis van Gijsbert Ramakers, in Veghel over de
Bruggen. Dirck Roijackers en Jan, de knecht van Jan Jaspers,
kregen ruzie met ekaar. Jan pakte de tang die bij het vuur stond
en sloeg daarmee naar Dirck Roijackers. Dirck trok zijn mes, en
sneed Jan 'in het dick van syn lincker been heeft toegebragt,
dat sterck bloede'.
|
Ruzie ter
plekke
|
In huis
|
Snee op zijn
been
|
43
|
1764: Hendricus Lamberts van der Heyden, herbergier op de
Couvering, en Dirck Lambers van Boxtel kwamen in de herberg van
Willem Gijsbert Smits op de Achterdijk. Wat later kwam Willem
van der Asdonk binnen en ook Peter Wouters van der Heijden.
Willem van der Asdonk bestelde een glas jenever en was wat later
aan het vloeken “Mordju, goddome.” Clasina Peters van Geffen,
die in de herberg werkte, zei: “Ik wil dat vloeken niet langer
hebben. Het is ook te digt by de kerck. Betaalt den jenever en
vertrekt uyt het huys.” Willem: “Blixemse hecx, Ik kan u
betalen, maar ik wilder voor u niet uyt gaan.” Hij goot de
jenever in het vuur wat een steekvlam gaf. Hij trok zijn mes.
Ook Dirck Lambers van Boxtel zwaaide met zijn mes en riep:
“Gelyk er uyt,” waarop het licht uitging. De herbergier kreeg
een snee met een mes op zijn rechterarm, een wond op zijn
linkerhand en een snee op zijn linkerborst. Het licht ging wer
aan en Dirk van Boxtel bestelde weer jenever. Clasina zei: “Wy
hebben geen jenever meer.” Lambert van Boerdonk verklaarde dat
Willem van der Asdonck naar hem stak met een mes. Van Boxtel had
ook Hendricus van der Weijden gesneden.
|
Ruzie ter
plekke
|
In huis
|
Gesneden op
arm en borst
|
44
|
1765: Tonij Janse Vervoort kwam inde herberg van
Hendricus van der Heyde op de Coevering. Jan Jan Tomasse, knecht
van Dirk van Boxtel gaf Tonij een glas jenever, zeggende:
“Drinkt uyt, en geeff ook een glas.” Tonij zei: Ik heb myn gelt
verteert en geeff niet.” Hij vertrok, terwijl Jan hem tegen
probeerde te houden. In Eerde op de Cuylen kwam hij Dirk van
Boxtel, Jan Jan Tomasse en Peter van Gemert tegen. Jan vroeg
Tonij om een vuurtje.
Tonij rende weg, en werd door de drie ingehaald. Tonij
sprong over een sloot, de drie sprongen hem na en zeiden: “Daer
hebben wy den blixem,” 'beyde haer messen in de handen hebbende
en niet anders dan sneede op sneede aen hem deponent toebragten
en wel soodanig dat twee sneede in syn regter arm, en een boven
syn regter huep kreeg, en syn ganscshe rok ontstuk was'.
|
Ruzie ter
plekke, mogelijk met een voor-geschiedenis
|
Buiten
|
Snee in arm
en boven heup
|
45
|
1765: Jan Driesse Verputten was in de herberg van Peter
Laurense van de Rydt. Daar was ook Johannes Paulusse van der
Pol, die tegen hem morde: “Schobjak, dat myn vader van uwent wil
by my moet komen speyt my.” Hij pakte hem bij zijn haren en zei:
“Kom maer buyten, als gy het hardt hebt.” Na zijn pijp te hebben
aangestoken liep hij naar buiten. Daar werd hij door Johannes
Paulusse op zijn hoofd geslagen. Jan vluchtte en werd door zijn
belager achtervolgd. Hij kreeg een snee boven zijn voorhoofd.
|
Eerdere
ruzie
|
Voor de deur
|
Snee boven
zijn voorhoofd
|
46
|
1789: Hendrik Willem Voets had Maria Arnoldus van den
Hurk beloofd met haar te trouwen en wilde die belofte niet
nakomen. Jan Johannis Hak en Willem van Heumen gingen met hun
zwager Anthony Clerx naar Maria's huis om dat te regelen.
Johannis van den Hurk, broer van Maria, dreige Hendrik kapot te
steken, als hij niet met Maria trouwde. Johannis ging een mes
halen. Zijn zwager Anthony Clerx zei tegen hem: “Gij sult mij
immers hier in huys niet dood steeken.” Jan Hak en Anthonij
Clerx gingen door de voordeur naar buiten, en Willem van Heumen
en Johannis van den Hurk door de achterdeur. Johannis liep
achterom naar voren en stak Anthonij Clerx in zijn buik.
|
Ruzie om
niet nagekomen trouwbelofte
|
Buiten de
deur
|
Steek in
buik
|
47
|
1792: In de herberg van Johannis Baltus van de Reyt, in
Eerde, ontstond ruzie tussen Lambert van den Bogaert en het
zoontje van Peter Gysbert Vermeulen en vervolgens met de vader
Peter Gysbert Vermeulen. Peter sloeg naar Lambert met een stok.
Lambert trok zijn mes en stak en sneed Peter door zijn lip en
verwondde hem in zijn zijde.
|
Ruzie ter
plekke
|
In huis
|
Snee door
liep, mogelijk ook gestoken
|
48
|
1799: Antony Scheij is gestoken
|
Onbekend
|
Onbekend
|
Gestoken
|
49
|
1801: Zeven jongemannen uit Veghel zaten gezellig bij
elkaar in de herberg van Hendrik Antonij van Schyndel, aan de
Heyde. Een stel jongemannen uit Uden kwamen binnen en die
bestelden jenever en bier. Dirk Willem de Groot uit Uden zei
lachend: “Ik zal een haast aan de slag gaan, als ik dit soopje
uijt heb, en beginnen in dien hoek.” Johannis Manus Smits uit
Veghel was naar buiten gegaan en gevolgd door Jan Willems
Versteegde, die vroeg: “Wil je tegen my sneijen?” Smits
antwoorde: “Neen, ik heb immers geen rusie teegen u gehad.”
Waarop hij in het slijk werd gegooid. Dirk Willem de Groot
sprong op met een mes in de hand, zeggende: “Veghelse prullen,
gelijk er uijt.” Dirk Willem de Groot sprong op Dirk van
Eembergen uit Veghel af en sloeg hem met de handvat van het mes
hard op zijn schouder en sneed sneed ook naar andere personen.
|
Voor de lol
|
Voor de deur
en in huis
|
Poging om te
snijden
|
50
|
1804: Jan Hendrikus van den Bogaard en Hendrikus van den
Broek, kwamen terug uit Uden en bezochten met Jan Tiesse in
Veghel de herberg van de weduwe van Hendrik van Schyndel. Daar
waren ook Hendricus en Antony Johannis van de Ven aanwezig.
Hendricus en Antonij van de Ven dachten dat ze door hen voor de
gek werden gehouden. De andere drie liepen daarop een voor een
naar buiten, waar ze elkaar weer troffen. Ze werden door de
geboeders Van de ven gevolgd en Antonij van de Ven has Jan
Tiesse dwars over zijn voorhoofd en in de rechter zijde
gesneden.
|
Ruzie ter
plekke
|
Op straat
|
Over zijn
voorhoofd en rechter zijde gesneden
|
Bronnen: Rechterlijk
archief Veghel; rekeningen van de kwartierschout van Peelland, uit Henk
Bijers, Archiefcollectie;
Frank. C. Meijneke, Op reis door
de Meierij met Stephanus Hanewinckel. Voettochten en bespiegelingen van
een dominee, 1789-1850 (Tilburg 2009) 274.
|