|
Nationale feestdagen
29 november 2014
Deze gegevens mogen gebruikt worden onder verwijzing naar:
Martien van Asseldonk, www.oudzijtaart.nl
Op nationale feestagen werden de klokken geluid, het
raadhuis versierd, gefeest en dergelijke.
De vrede van Munster
De dorpsrekening van veghel van 1648-1649 vermeldt:
-
betaelt aen Micgiel Gysberts ter somma
van 5 gulden van een tonne byer gedroncken de gilde van Sint Antonis
doen den peys (= vrede) gepubliceert wordden
Victoriedag 1
De dorpsrekening van 1702-1703 vermeldt:
-
Betaalt aan de persoonen die de klocken
getrocken hebben op de victorie dag 2-8-0
In 1702 was net een nieuwe oorlog begonnen. Misschien was
het de victoriedag van de vorige oorlog.
De Franse koning Lodewijk XIV
verklaarde in 1688 de Republiek de oorlog. De Meierij had
erg
te lijden van de Franse troepen.
Dorpen werden gebrandschat en in
1693 eiste het Franse leger een bedrag van honderdduizend gulden van de
Meierij. In 1697 werd in Rijswijk de vrede getekend tussen de Republiek
en Frankrijk.
Victoriedag 2
Uit de dorpsrekening van 1713-1714:
-
Den 24e junij 1713 betaelt tgene verteert is op den dach van
de victorije der vrede de somme van 10-0-0
Koning Lodewijk XIV van
Frankrijk maakte in 1702 aanspraken op de erfenis van de Spaanse koning
Karel II. De Duitse keizer, Leopold van Oostenrijk, meende echter dat
hij net zoveel rechten had. De Republiek koos de zijde van Leopold. Op 8
mei 1702 verklaarden de Republiek en Engeland de oorlog aan Frankrijk en
Spanje. Veel Staatse en Oostenrijkse troepen verbleven tijdens deze
Spaanse successieoorlog in Staats-Brabant. Op 11 april 1713 werd te
Utrecht vrede gesloten, waarbij de Zuidelijke Nederlanden aan Oostenrijk
kwamen.
De geboorte van Willem V,
prins van Oranje
Dorpsrekening 1748-1749:
-
Op den dag van de vreugde wegens de
geboorte van den jonge prince d’orangie volgens beschruffbrieff van den
heer stadhouder te bedreijven op donderdag den 14 maert 1748 hebben de
rendanten volgens ordonantie en quitantie wegens ‘t luijen van de
clokken, wimpels op den toren en raathuys en andere vreugde teeckenen
alleen betaalt de somme van 16-13-0
Viering van de vrede
Dorpsrekening 1748-1749:
-
Haar Hoog Mogende bij placaat van den 8
may 1749 niet alleen een beede dag over de getroffe
vreede geordineert hebbende, maar ook daar by den vreugde te bedrijven
den dertienden junij gefixeert, soo ist dat regenten ter obedientie van
dien alle schutterije hebben doen optrecken, vruijt uytgedeelt, bier
gegeven, clocke doen luyen, enfin alle vreugde aagewent, en is
dienswegens volgens ordonantie aan Marten van Doorn betaalt 64-19-0
Dorpsrekeningen 1766-1767:
Den 8 maart deses jaars 1766 dage dat zyn hoogheyt onsen gelieffde erff
stadhouder capitain generael den heer prince van Orangie in die
qualiteyt wiert geinstallert is ten dien heugelijken dag binnen desen
dorpe door planmatig optreden der gilden en andere vreugs bedryving als
door luyden van den clokke, vuytsteecken van orangie wympels, eere
boogen en schieten van gildens gedaen, is ter dien occatie soo van
leverantie van bier aen de gildens, cruyt in welk material gebruykt, de
magistraal gehouden maaltyt ende vreugde feschal gehouden, zynde dier
gelegentheden door de borgemeesteren met name Joannis Hurckmans cum suis
betaelt de ondergetekende schepene regenten bekent de somme van (niet
ingevuld)
Raeckt de oncosten den 8 maart 1766 ter occasie van vreugde op de
installatie van syn hoogheyt als erff stadthouder van den unie. Op den
heugelijken dag der instalatie van dijn hoogheijt den heere prince van
Orangie Nassau als erff stadthouder capitain generaal en admirael van de
geunieerde procinciael, geviert den 8 maert 1766, hebben regenten van
Veghel alle toestel tot vreugde on viering van dien gemaakt en ten dien
eijnde de schutterij by die anderen doen coomen om vreugde en
vrolykheden te bedrijven, charcheere, lossen van haare geroer, clokke
luyden, als anderints.
1.
Hebbende bij die occasie aan bier aen die schutterye laten geven 5 tonnen
bier door den brouwer Griensven getuitst: 27-10-0
2.
Item aan de herbergier voor het uyt tappen van dien
3.
Item betaelt voor cruyt op dien dag verschoote, oranje papier, (vraijt) van
de wijn aen hand rond vaam mit de st.. .. pastorij ende betale samen:
7-8-0
4.
Item by regenten ter raarcamere haar hier vrolyk hebbende in eeten en
drincken verschooten bij Heijnberg: 13-9-8
5.
Copelaar aen wyn vragt: 12-17-0
6.
Iten laaten verwen een orangie vlag op de toorn geplaatst, 6 stuyvers met
voor lime daar toe gebruykt aan Peter van de Velde: 3-0-0
7.
Item laten maken de letter van V. W. P. V. O. Nassau, deselve door vrou
persoonen met groen gewas laten vercueren door arangie vlumtjens en
andere cirade en verbeeltenisse, door om ider logten proper hemaakt,
betaalt nae de verschotte van papier, lint en andere noodwendigheden
8.
Welke letteren gestelt voor de glazen van ’t raathuys met ligten tussen
beyde, ’t gene een moij gesigt op de straat maakt, aan die meysjens die
dit hebben gemaakt: 2-4-0
9.
Verders is betaalt voor brandt geplaatst in de nis de toorn, aen de
letters, etceters: 2-18-0
10.
Item betaalt soo wegens het planten van de orangie vlag op de toorn met de
respective groote lantairne ende soogenaamde satair onder den knop van
de toorn den substituur schoolmeester gerbrants: 3-13-0
11.
Item betaalt voor ’t luyde van de clockken, te weeten van smorgen van 8 tot
9, smiddags van 12 tot 1, en van sesse tot 7 uren: 3-0-0
12.
Aan Geert van Leemput voor bier ter raatcamer ook nog eenige keerse en
gelever voor 3-14-0
Vlag op de toren in 1787
Dorpsrekening 1787-1788:
-
Volgens ordinantie en quitantie betaelt
aen A. H. Gerbrandts voort besorgen van een vlag op den toorn wanneer op
alle plaatsen op de torens werden soo voor syn vacatie na S’ Bosch om
die te kopen en aen te maken verschoten van 21 ellen say, voort maken,
leveren van de spar, opheysen, nagels etc., samen 18-9-0
Het is moeilijk te zeggen waarom er in 1787 gevlagd moest
worden.
In 1787 ontstond er in 's-Hertogenbosch een bloedig oproer tegen het
Oranjegezinde garnizoen. De koning van Pruisen maakte in 1787 een einde
aan de opstand. Moest daarvoor misschien gevlagd worden?
Viering van het Eerste jaar
van de Bataafsche Vrijheid
Vergadering van schepenen op 10-3-1795.
Is ontvangen een publicatie van de Staten Generaal van 4-3-1795, het
eerste jaer der Bataafsche Vryheid, gesonden door Middelkoop, gesworen
clerx in absentie van den hoofdschout, welke volgens order met de meeste
plegtigheid, het sij door het geschal van trompetten, door het luijden
en speelen der klokken, off op soodanige andere weijse als in ieder stad
off plaats best geoordeelt sal worden. De vergadering besluit heden de
klokken te doen luijden en vervolgens doen publiceren.
Dorpsrekening 1795:
-
betaalt aan G. van Roij voor leverantie
van bier aan de lieden welke verscheyde malen de klokke geluijd hadden
tot aankondigt van vreugde
In 1792 verklaarde Frankrijk de oorlog aan
Oostenrijk. Op 6 november 1792 versloegen de Franse legers de
Oostenrijkers bij Jenappes, waarna de Franse legers in de Zuidelijke
Nederlanden, tot dan Oostenrijks gebied, uitbundig binnengehaald werden.
Op 1 februari 1793 verklaarde Frankrijk de oorlog aan Engeland en de
Republiek. Op 18 maart 1793 leden de Fransen te Neerwinden echter een
zware nederlaag tegen de Oostenrijkers.
Ruim een jaar later, op 26 juni 1794, werden de
Oostenrijkers op hun beurt door de Fransen bij Fleurus verslagen. In het
najaar van 1794 vielen de Franse legers Staats-Brabant opnieuw binnen.
Engelse, Staatse en Oostenrijkse troepen boden weerstand, maar half
september was het platteland van de Meierij geheel in Franse handen. Op
9 oktober 1794 gaf 's-Hertogenbosch zich over. In januari 1795 trokken
de Fransen over de bevroren rivieren naar het noorden. Op 18 januari
1795 vluchtte stadhouder Willem V naar Engeland. Overal namen de
patriotten nu de macht in handen. Hiermee kwam definitief een einde aan
het Ancien Régime. Op 16 mei 1795 werd in 's-Gravenhage een verdrag
getekend tussen Frankrijk en de Republiek der Verenigde Nederlanden, die
nu ‘de Bataafse Republiek’ ging heten. Frankrijk en de Republiek sloten
een offensief en defensief verbond. De Republiek beloofde Frankrijk
militair en financieel te steunen en stemde in met de inlijving van
Staats-Vlaanderen, Maastricht en Venlo bij Frankrijk. Met dit verdrag
eindigde de Franse bezetting.
De nieuwe staatsregeling
Op 22 januari 1798 vond in 's-Gravenhage een
staatsgreep plaats door radicale patriotten onder leiding van een van de
Brabantse afgevaardigden in de Nationale Vergadering, Pieter Vreede.
Hierbij werden de meest gematigde leden van de Nationale Vergadering,
die een volledig samengaan van de provincies vertraagden, gevangen gezet
of uit de Nationale Vergadering geweerd.
Op 11 maart 1796 had in Bataafs Brabant de vergadering van
Representanten een Concept
Reglement voor het Municipaal Bestuur in de onderscheydene gemeentes van
Battaavs Brabant ontworpen, dat het lokale bestuur uniform moest
regelen. Het bestuur zou moeten bestaan uit schepenen en raden die door
de plaatselijke bevolking zouden worden gekozen. Op 13 april 1796 werd
het reglement aan een volksstemming onderworpen en aangenomen. Toch trad
het niet in werking omdat de Nationale Vergadering op besloot dat de
gewesten het plaatselijke bestuur niet nader mochten regelen, in
afwachting van een nieuwe staatsregeling. Deze werd op 4 mei 1798
ingevoerd.
In deze grondwet werd een scheiding gemaakt tussen de wetgevende, de
uitvoerende en de rechterlijke macht. Er kwam vrijheid van godsdienst.
De heerlijke rechten, de tienden en de pijnbank werden afgeschaft en het
belastingstelsel werd herzien. De regering van
de Republiek werd voorlopig in handen gelegd van een Intermediair
Uitvoerend Bewind, bestaande uit vijf directeuren, onder wie Pieter
Vreede. Na de staatsgreep werd een aantal plaatselijke besturen
gezuiverd. Belangrijke functionarissen werd het kiesrecht ontzegd en op
vele plaatsen namen onbekwame lieden hun plaatsen in.
De gemeentebesturen werden in 1798 rechtstreeks
ondergeschikt aan het Uitvoerend Bewind. In de praktijk bleven de
plaatselijke besturen op dezelfde voet functioneren als voordien.
Vergadering van de municipaliteyt van Veghel op 12-5-1798.
Het intermediair bestuur van ’t voormalig gewest van Bataafs Brabants
schrijft dat de staatsregeling door het Bataafse volk is aangenomen en
dat er daarom op 19-5-1798 een feestdag is. Het bericht wordt
gepubliceerd, versoekende aan alle burgers en ingesetenen dien dag
plegtig te vieren en in ordentlyke vrolykheid door te brengen, en ten
eynde daer aan eenige meerdere luijter bij te brengen is verder
geresolveert ten koste van de gemeente te geven aan de burgers aan elk
grondvergadering gehorende voor tien gulden aan bier. Dat de
grondvergadering no 1 sulx ten huijse van Hendrien van den Bogaert sal
kunnen opnemen, no. 2 ten huijse van Jan Oppers, no.3 ten huijse van de
weduwe Gerbrandts, die van no. 4 ten huijse van Piet van den Boer, die
van no. 5 ten huijse van Jan van Zutphen en die van no. 6 ten huijse van
Wouter Wagemans. Kunnende sij daer van een gebruyk maken namiddags ten
twee uuren. Aan de vier schutterijen ieder tien gulden tot haere
verteering dien dag, welke worden versogt des smorgens ten seeve uuren
te beginnen.
Ook worden uytgenodigt dat de burgers alhier onder
elkanderen gelieve te formeeren een gewapende burger corp ten eynde des
smorgens ten agt uuren, smiddag ten twee, namiddag ten vier uuren
vuuren, welke van wegens de gemeente het benodigde kruyt sal worden
gelevert, en sorg gedragen worden dat sij ook een geschikte en redelyke
verteering sullen gemeten, tot welke eynde soodanig burger onder dit
gewapent burger corp willende lopen sig van heden namentlyk kan in laten
tekenen tot dinsdag smiddags twaelff uuren aan de preesident, kunnende
na die tijd niemant meer aangenomen worden.
Twaelff burgers sullen aangesegt worden tot het luijden
der klokke waer voor sij sullen genieten een halv stuijver.Twee vlaggen
te maken als een op den toorn en een op het raadhuijs. Des avonds sal
het raadhuijs worden gesublimeerd, daer toe sal al het nodige worden
gemaekt. Een ordentlyke maaltijd sal op het raadhuijs worden aangeregt.
Eeten, wyn en bier en verdere benodigde sal gelevert worden opt
raadhuijs door den preesident. Sullende alle gemaakte onkosten
gesamentlyk ten coste van de gemeente worde opgemaakt en voldaan.
Publicatie van de municipaliteyt aan de burgers van Veghel
op 19-5-1798. Dat het heden de dag ter viering van een feest vastgesteld
voor de vertegenwoordiogers van het Bataafse volk sij, zien wij veelen
van Uw met ons tot volbrenging van dien gereet gaat dan wel denselve met
alle gepaste vrolykheid neemt voor hen door te brengen als braeve
burgers onder elkanderen behooren en moeten doen. Wij twyffelen niet off
U lieden sult enkel dit voornemen hebben, agter latende alle
baldadigheden, vegterije en storing der rust, terwyl dit noijt
gepermitteert off gedult kan worden. Overtreders worden direct in
bewaring gesteld. Word meede strikelyk verboden het afschieten van
geweeren buyten die geene welke daar voor bestemd syn op de gestelde
uuren te doen tot voorkoming van alle ongelukken.
De vijfde verjaardag van de
Bataafsche Vryheid
Op 19 december 1799 werd het vijfde jaar der Bataafsche Vryheid als een
plechtig nationaal feest gevierd. Uit de dorpsrekening van Veghel van
1799:
-
Volgens ordonnantie en quitantie betaalt
aan Jan van Zutphen syne gedaene verschotte voor het luijden en speelen
der klokken als meede voor het opsetten en afhalen der vlageen op den
toorn en raadhuijs eene somme van 6-14-0 alles volgens order en
publicatie vant uytvoerend bewind van vreugde viering te doen op den 19
december 1799
-
Aan Antony Kallaers voort speelen op de
klok 23 april volgens aanschrijving 0-18-0
-
Aan Lindert van der Aa en Jan van den
Bogaert voor het op en afdoen voor de vlag op den toorn en raadhuys
0-18-0
Feestdag op 18 oktober
Het is onduidelijk waarom er op 18 oktober 1800 en 180 okrober 1801 gevlag
werd. Uit de dorpsrekening van 1800:
-
Betaalt op den 18 october 1800 aan
Lambert van der Aa en J. van den Bogaert voor het op en afdoen van de
vlag op toorn en raathuys met voor sak band 2-2-0
-
Als ook betaalt aan Antony Kallars de
voorschreven dato voor het beyeren 0-12-0
Uit de dorpsrekening van 1801:
-
Als voor betaalt aan Jan van den Bogaert
en Lindert van der Aa voor het opsetten van de vlag op toorn en
raadhuijs en afhalen van dien den 18 october 1801 de somme van 3-0-0
Feestdag op 2 juni 1802
Ook de rden voor deze feestdag is mij duister. De dorpsrekening van 1802:
-
Als meede voor gedaane arbeyd tot de
ingevolge proclamatie van het staats bewind van den 14 mey 1802 op
woensdag den 2 juny daer aan volgende gedaane illuminatie ter viering
van den aangekondigde vreede
-
Voor geleverde hout en nagels gebruykt
tot de vermelde alluminatie, als meede de verdere onkosten gevallen op
de plegtige viering van den vermelde 2 juny wegens het uytsteken der
vlaggen, luijen der klokken, verteringe deswegens
-
Aan Leendert vand er Aa voort uytsteken
en intrekken der vlaggen op den toorn en raadhuys tyde der viering over
den vreede de somme van 3-0-0
De verjaardag van de koning
De dorpsrekening van 1806 vermeldt uitgaven voor:
-
’t luyden der klokken by het proclameren
van zyne majesteit
-
’t luyden der klokken op de verjaardag
van zyne majesteit
-
’t uitsteken der vlaggen ter zake
voorschreven
Vergadering van
het gemeentebestuur op 22-8-1806. Het departmentaal bestuur schrijft dat
het feest der verjaring van zyne majesteit den koning van Holland
gevierd wordt op 25-8-1806. Met verzoek en aanschrijving om de nodige
orders te stellen dat die dag door het uitsteken van vlaggen, het spelen
en luiden der klokken en andere openbare vreugde te bedryven worden
gevierd. Besloten wordt het feest te vieren
-
buiten kosten dezer gemeente de verteeringe daar op vallende te voldoen.
-
De
klokken ten koste der gemeente door de personen daar toe benoemd en aan
te seggen te doen luiden des voormiddags van 8 tot 9 uuren, van 11 tot
12 uur en in de namiddag van 4 tot 5 uur
-
De
vlaggen als gewoonlijk te doen uitsteeken
-
De
ingezetenen per publicatie te informeren. Volgt een copie van de
publicatie.
Vergadering van het gemeentebestuur
op 27-8-1807. Is besloten:
-
De
vier schutterijen te inviteren om op 2-9-1807 aanstaande op te trekken
en dien dag zoo en in dier wegen als bij andere openbaare en gemeente
vreugde gebruikelyk is ter eere des konings door te brengen
-
Aan
elk der schutteryen tot goedmaking van hunne verteeringen en kosten by
bovengemelde gelegenheid te doen uit dorpskasse toe te leggen een somme
van 13 gulden en dus aan zamen de somme van 52 guldens, zullende den
collecteur van dorpslasten tot het uitreiken dier somme worden
geordonneert.
-
Dien
dag met gepaste vreugde om te brengen ter eere van zyne majesteit den
koning te vieren en des savons op dorps kosten te soupeeren.
-
Den
president te verzoeken en te authoriseeren om te verzorgen de klokken
drie maal daags worde geluid en de vlaggen uitgestoken worden, en voor
’t nodige tot plegtige viering van dien dag te doen en laten verrigten
in kosten er gemeente
Vergadering van
het gemeentebestuur op 29-8-1808. Ontvangen een order van de heere
landdrost van Braband van 29-8-1808 houden bepaling en bevel tot viering
van den verjaardag des konings op 2-9-1808. Is besloten
-
De
vier schutteryen dezes dorps aan te zeggen om op den gemelde 2 september
in volle order op te trekken en dien dag op eene gepaste wijze ter eere
des konings door te brengen, en daar voor toe goedmaaking hunner
verteeringe int dorps cassen ieder der vier schutterije toe te leggen
eene somme van 13 gulden
-
De
nodige order te stellen ten einde overeenkomstig gemelde order de klokke
geluid en de vlaggen uitgestoken worden en desweegens aen agt luyders
toe te leggen ieder 12 stuivers en voort uitsteken en des anderen daags
weder inhalen der vlaggen 30 stuivers.
-
Den
gemelde dag met gepaste vreugde te vieren en de verteeringen deswegens
uit dorps kasse te voldoen.
Dorpsrekening 1808:
-
Volgens ordonnantie en quitantie betaald ter viering van
zyn majesteyts verjaardag van den 2 van herfstmaand 1808 aen de vier
schutterye de somme van 52-0-0
-
Luiden der klokken 4-16-0
-
Voor het uitsteken en weder inhalen der vlagge 1-10-0
-
Voor het luiden der klokken en uitsteken van de vlaggen
met het weder inhalen van dien ingevolge despositie van den heere
landdrost van Brabant neven den 26 van groesmaand alhier ter
aankondiging van de zeer voorspoedige verlossing van haare majesteit de
koningin van Holland 3-2-0
Op 31-8-1809
ontvangen een aantal exemplaren der bekendmaking van de landdrost
waarbij de gemeentebesturen worden gelast om op 4-9-1809 in een of meer
kerken van ieder gezindheid een dank en bedenstond te houden. Is goed
gevonden dit op zondag af te kondigen en te publiceren en de pastoor en
predikant ieder een exemplaar te doen geworden. Volgt een kopie van de
begeleidende brief aan de pastoor en predikant. Dat de dag van het
geboortefeest van onzen geliefden koning door het gewoon gebruik bestemd
tot een dag van vreugde in het geven van blyken van geliefdheid aan
hoogst desselvs persoon zal worden besteed om en het vaderland en de
koning aan den almagtigen aan te bevelen.
Dorpsrekening
1809:
-
Voor uitsteken en inhalen van vlaggen
1-10-0
-
Voor het repareren der vlaggen 0-7-0
Dorpsrekening
1810:
-
Op order van de maire G. van Roy by
annotitie betaalt voort uitsteken der vlaggen en het luiden den klokslag
op Napoleonsdag als volgt:
-
Den 14 augustus 1810 aan Gerardt van
Zutphen voort repareeren der vlaggen 0-8-0
-
Den 16 dito aan Hendricus Smits voort
uitsteken der vlaggen 1-10-0
-
Dito aan denzelve alsmede aan Dirk van de
Ven, J. van Keulen, Roelof Schippers, Hendricus Wagemans, Roelof
Cranens, Roelof van Eyndhoven, Johannes van Eyndhoven en Hendricus
Keurlings ieder sestien stuivers voor het luiden der klokken, dus te
samen 7-4-0
|