De rente aan de domheer van Luik

Martien van Asseldonk

28 december 2014

Deze gegevens mogen gebruikt worden onder verwijzing naar: Martien van Asseldonk, www.oudzijtaart.nl

In de oudste dorpsrekeningen wordt een betaling aan de domheer van Luik vermeld. Omdat de patroonheilige van de Veghelse kerk, H. Lambertus, een Luikse heilige is, is onderzocht of we hier misschien te maken hebben met een reliek van oude Luikse rechten. Dat bleek niet het geval. Het betreft een lenining die door Veghel en Erp samen afgesloten werd. Vermoedelijk gebeurde dat in de eerste decenia van de tachtigjare oorlog, ergens tussen 1575 en 1604. Jaarlijks diende er een rente van 100 gulden betaald te worden, waarvan Veghel 43 ½ gulden betaalde en Erp 56 ½ gulden.

Op de vraag hoe Veghel en Erp in Luik terecht kwamen om daar geld te gaan lenen, kan geantwoord worden dat verschillende geestelijken kannunik in Luik geweest zijn, of daar een beneficie hadden.

-        Godefridus alias Clockgieter, priester van het bisdom Luik, rector van het altaar van St. Nicolaus in de crypte van de kerk van St. Michaël in Luik, ruilde op 8-6-1551 zijn beneficie met Heer Daniel Johannis van Vechel, priester. Hij kreeg er het beneficie van het Veghelse Maria-altaar voor terug, en Daniel kreeg het Luikse beneficie.

-        Op 14-6-1549 kreeg  Godefridus, zoon van Petrus Stoeters, geestelijke van het bisdom Luik, krijgt het personaat van Veghel. Hij was persoon tot 1605.

-        Op 16-8-1550 was Wilhelmus Lombarts alias Enckenvoert, kanunnik te Luik, mede-patroon van de kerk van Veghel. Hij werd voor 1585 opgevolgd.

Het is ook mogelijk dat de connectie met Luik via een andere persoon, misschien een inwoner van Erp gelopen heeft. Er waren in elk geval connecties die de Luikse lening kunnen verklaren.

In de periode 1647-1655 liep er een proces over deze lening, Daarna houden de berichten in de Veghelse archieven er over op.

De vermeldingen in de dorpsrekeningen

Dorpsrekening 1604-1605:

-        Jan Tijssen ende Cornelis Goyrts hebben betaelt aen die domheer van Luijck soo van vaeren ende oijck van verckens hespen blyckende bij quitantie die somma van 19-18-0. Dit sal in minderinge van de rent die Jan van Dooren als gemechticht van de domheer van Luijck op ons is heffende.

-        den 4 mert betaelt eenen bode die eenen brief brocht van Jan van Doren omdat wij hem soude coemen betaelen eenen dobbelen pacht 0-7-0

-        den 27 december heeft Jacop Tijssen betaelt eenen bode die eenen brief brocht van Jan van Doren omdat men soude coemen betaelen synen pacht ende doen betaelt 0-5-8

Dorpsrekening 1613-1614:

-        Aen Jan van Doiren van wegen de heeren van Luijck de somme van 43-0-0 voir ‘t contingent van Vechgel in een rente van 100 gulden tsaers gevallen Sinte Andries 1613 blijckende bij quitantie alsoe hier

Dorpsrekening 1634-1635:

-        Item heben den selve borgemeesteren betaelt aen Isack Wachtelaer, rentmeester van de edele domheeren van Luijck, bedracht ter somme van 43-10-0 blyckende by de quitantie van dato den vyften juny anno 1635

Dorpsrekening 1638-1639:

-        Item hebben dieselve borgemesteren betaelt aen den rentmester van de heeren van Luijck Goijart van Bruegel de somme van 43-10-0 blijckende bij de quitantie de dato den 31 augusti anno 1638

-        Item gegeven aen den vorster van Eijndhoven van rapportgelt van die rendt van de heeren van Luijck 3 stuyvers

-        Item den 29 julij alhier geweest eenen boode van Bercheijck dat wij souden comen betaelen de renthe staende op Erp ende Vechgel aengaende de heeren van Lueck ende den selven gegeven 10 stuyvers

Dorpsrekening 1642-1643:

-        Item aen Aert Leyten van wegen de eedele domheeren van Luijck betaelt twee jaeren pachts, bedragende iederen pacht jaerlycx 43-8-0 verschenen den lesten pacht anno twee en veertich incluijs, beloopt dese twee jaeren ter somme van 86-16-0

Dorpsrekening 1644-1645:

-        Item den 26 december 1644 ten Bosch geweest met Gerit Hendricx om Isack Wachtelaer met die van Erp aldaer te spreecken ende alsdoen verteert met een perdt I gulden

-        Item den 29 dito met Gerit Hendricx alnoch ten Bosch geweest om Isack Wachtelaer ende Aert Leijten van sijne pachten te spreecken, verteert metten procureur Haestrich in twee daegen 4-3-8

Dorpsrekening 1645-1646:

-        Optten 25^en meij met Jan Henric Laureijnssen geweest tot Erp om saecke van die heere van Luijck om nae het leger te gaen ender verteertt 15 stuyvers
Den 31^en martij ten Bosch geweest van dorps wegen met Martten Donckers ende Goort Peter Rutten met de borgemeesteres om saken der heeren van Luijck doen verteert 5-3-8 met het schrijfgelt van dijen

Dorpsrekening 1646-1647:

-        Optten lesten september betaelt aen Aert Jan Leyten ter somme van 130-10-0 ende dat van drij jaer achterstel pachten toecomende de domheeren van Luijck, blyckende by quitantie

Dorpsrekening 1647-1648:

-        Optten 16^en december Goort Peeter Rutten ende Anthonij Tonissen gevaceert tot Shertogenbosch door heeren comissarissen van de gemeijnte wegen dat se proces waren hebbende tegen de domheren van Luyck, vertert opt stadthuijs als oyck in de Valck tsamen bij een getrocken beloopt 3-7-0

-        Ende optten selven dach aen van Ravesteyn procureur betaelt 4-12-8

-        Ende alsdoen laten copijeren de brieve van terrier daer voer betaelt 0-14-0

-        Item optten 15^en januarij Gertijt Stevens ende Goort Peter Rutten geweest nae Eijsack Wachtelaer ende als doen vertert tot Erp 1-9-0

Dorpsrekening 1648-1649:

-        Optten selven dito (22-3-1648) ten Bosch gediscort met Goyaert Peter Rutten ende Jan Aerts van Erp ende aldaer laten arresteren Isack Wachtelaers om redenen dat hij gelt had ontfangen van onsen gemynt aengaende de domheren van Luick, van schrijffgelt als groenroeij gelt, teringe gedaen int stellen der borgen, tsamen bijeen getrocken 2-8-0

Dorpsrekening 1655-1656:

-        Optten 10^en augusti gevaceert tot Erp met den heere stadthouder, Goordt Peter Rutten, Geryt Geryts om dat wy hadden te spreken met de regerders van nieuen belangende die rentte vande domheren van Luyck, verteert om dyer oorsaken 4 gulden

-        Op dito voorscreven alnoch vuytgegeven soo aen schryffgelt, aen boode loon rakende de rentte der somheren van Luyck ter somma van 3-12-0

-        Den 28^en october gevaceert tot Shertogenbos om de stucken te lichten tegen de heere Smits wegens de Luycx rentte ende doen gegeven aen de klerck 1-6-0

-        In twee dagen verteert 1-14-0

-        In twee dagen vacatien 1-0-0

-        Item hebben de schepenen borgemeesteren gevaceert soo ten Bos als Arlebeeck, Erp ende te Nuenen aengaende Luycxe rentte, als wanneer sy ten Bos wordden gearresteert door den heere Smits als doen verteert als andere ongelden by een getrocken belooptt 8-6-0