De schuilkerk op Udens grondgebied

Na de val van Den Bosch in 1629 werd de uitoefening van het katholieke geloof verboden. In Veghel werd dat verbod aanvankelijk genegeerd en dat leidde in 1635 tot problemen. De dorsprekening van 1635 vermeldt de volgende uitgaven:
 

Item alnoch hebben Gerit Ariens ende Anthonis Gysberts ten Bos geweest bij den hoogen schoutent om met hem te sprecken vant accoort vant kercken gaen ende als doen geschoncken twee haessen, daer voor betaelt 3 gulden

Item hebben de selve borgemeesteren geweest ten Bos bij mijn heer den hoogen schoutent binnen de stadt Tshertogenbosche, met hen was als doen Gerit Ariens, prijssedent, ende als doen met den voorscreven schoutent geaccordeert nopende het kecke gaen van dat de gemeijnt daer op was bevonden in de kercke, daer van ghegeven 300 gulden

Item alnoch betaelt aen Dirck Willem Handerickx voor sijn vaceeren van twee rijssen dat Dirck in sijnen leeven voor onsen dorpe van Vechel ten Bos was geweest bij den hoogen schoutent nopende het kercke gaen, voor syn vacatie compt 1 gulden

Item noch soo brengen de selve borgemeesteren voor vuijtgheeven als dat sij hebben opgenomen die somme van 300 gulden waer van haer bij scheepenen gelooft is den intreest tegens ieder hondert ses guldens compt ter somme 9 gulden voor een halff jaer, welcke voorscreven penningen sijn vuijtgheeven aenden hoogen schoutent nopende het kercke gaen gelijck voor in de reeckeninge geschreeven staet

 


Hieruit blijkt dat de inwoners van Veghel gedwongen waren om een zware boete van 300 gulden te betalen omdat ze de kerk waren blijven gebruiken. Het jaar erop werd nog met de hoogschout gesproken om te proberen te kerk toch nog te mogen blijvem gebruiken, getuige de volgende uitgave.

 

Item opten 21 augustus 1636 doen waeren Handerick Jan Dirickx ende Handerick Dirick Jacobs met meevrou van Erp ende Vechel tesamen ten Bos geweest bij den heere den hoogen schoutent om hem aen te spreecken ofte mee (= we) egeenen dienste en soude mogen doen publijck inde kercken ende als doen vertert 22 stuyvers
 



Toen dat niets uithaalde werd besloten een schuilkerk net over de grens met Udens te beginnen in het huis van Peter Roelofs. Uden behoorde tot het Land van Ravenstein en daar mocht het katholieke geloof wel uitgeoefend worden. In 1638 werden daarvoor de eerste uitgaven gedaan.

 

Item den 31 julij 1638 voor den pastoor van Vechgel gecocht dackstroij het welck tot Ueden verdeckt is op het huijs daer men den dienst in dede, voor de somme van 3 gulden
 


Hierna blijven de dorpsrekeningen geregeld reparaties vermelden aan dit huis. Ook kreeg Peter Roelofs betaald voor het gebruik van zijn huis.

Die schuilkerk is tot 1672 in gebruik gebleven. Na de inval van de Franse troepen in dat jaar werd het katholieke geloof tot op zekere hoogte weer gedoogd. Toen werd er op de plaats van de huidige Sint-Lambertuskerk aan de markt te Veghel een nieuwe schuurkerk gebouwd.

 

Om onderwijs door de protestante schoolmeester te ontlopen werd er in de schuilkerk ook school gehouden door een katholieke schoolmeester. Die school bleef ook na 1672 nog in gebruik. We vonden de school genoemd in 1719 en 1725. Een perceel (Udense Dijk, nr. 4) grensde op 29 maart 1719 “aen de school” en op 29 december 1725 aan “het schoolhuijs”.

 

Aan het einde van de negentiende eeuw werd op de plaats van de voornalige schuilkerk een gedenkteken opgericht.














 

Op onderstaande kaart zijn de plaatsen van de voormalige schuilkerk, de huidige kerk van Mariaheide en ook van een Heijs capelleke aangegeven.

 

 



Bronnen: www.mariaheide.nl (tekening van het gedenkteken); dorpsrekeningen Veghel inv. nrs. 116, 117, 119, 125-130.

 

Martien van Asseldonk.