Bron: BHIC, Toegang 7697, Oud Gemeentearchief Veghel, inv. nr. 71, resoluties van het dorpsbestuur dd. 1773-1791

transcriptie: Martien van Asseldonk

Van de keuren en breuken  van Veghel zijn drie exemplaren overgeleverd. Het oudste dateert van 1559. In het resolutieboek van 1773-1791 werd een versie uit 1785 aangetroffen, en dan was er nog het zogenoemde schutreglement van 1804. Hierna volgt een transcriptie van de keuren en breuken van 1785.

Keuren en breuken 1785

Keuren en breuken gemaekt by officier en schepenen deses dorps en dingbanke van Veghel, quartiere van peellandt, Meyerye van ’s Hertogenbosch.

-        Dat een iegelyk voor syn erve sal mogen pooten volgens oude kaerten en privilegien en dat niemandt vreemts eenig eikelen van de eyke boomen sal mogen slaen, werpen of schudden dan den eygenaer op peene van eene gulden.

-        Item dat niemandt geen vlaggen, aerde, of rossen op de gemeente sal mogen vlaggen of steeken in de verbode broeken en welke syn geworde als van oudts afgebakent op peene van ses guldens, ten sij tot braak of aardtappelen kuylen, in welk geval daer van aen regenten sal moeten worde kennis gegeven.

-         Item dat geen buyten ingesetenen of een ingeseten aan een vreemde mag russen, vlaggen, leem, landt, hey of torf sal moogen haelen of leveren op peene van ses guldens.

-        Item wanneer iemandt eenige varkens (..) laeten los loopen desselve sullen moeten ringen tussen de neusgaten met twee ringen en een raem om den hals doen, waer van de steyle lanck sullen moeten wesen twee voeten op peene van eene gulden.

-        Item niemandt sal eenige beesten, paerden, koyen, schapen van buuyten dorps aen synen huyse alhier moge houden  of setten om op de gemeente te laeten wyden of lopensen op peene van nege gulden.

-        Iten een iegelyk sal voor syn erve moeten vreeden, dat een ander daer door geen schade komen te leyden op peene van de schade te vergoeden, en by het voeren der banschouw daer by bevonde werdende nalatig te syn geweest te verbeuren de peene van seeve stuyvers voor ieder bruek.

-        Item niemandt sal met syn schaepen in de verbode broeken moge weijden, nog dreyven, nog in het geheel niet met schaepen geduerende van half maert tot Bavo in de broeken of weyden mogen komen op peene van voor ieder schaep te verbueren ses stuyvers.

-        Item niemandt sal eenige keutelen of strondt in de gemeente mogen raepen, brengen of halen van de gemeente op peene van drie gulden.

-        Item dat niemandt met syn schapen van buyten parochien dryven en sal in de Bunders of op ander luyden erf dan op syn selfs erve op peene van ieder schaep ses stuyvers te verbueren.

-        Item niemandt dal eenige verlope paerden, beesten of ander vee mogen ophouden, maer moet daer van aenstonts kennis geven aen officier en schepenen op peene van drie gulden.

-        Item niemandt geen parochiaen van Veghel synde sal mogen vissen op de rieviere d’ Aa of op vennen, kuijlen, slooten etcetrea met wat instrument en hoegenaamt mogte weesen op peene van verbeurten der netten of ander instrument en een boete van ses gulden. En sal geen parochiaen selfs met geen cuylen of andere netten mogen vissen in de rieviere d’ Aa van den 25 maert tot den eerste july op een boete van tien gulde en verbeurte der netten en sulx tot conservatie van de visserye en om voor te comen dat de nabueren en ingesetenen haer gras niet worde bedorven.

-        Item niemandt sal mogen weyden in een ander luyden beemden of velden ten sy met kennis en consent van den eygenaar op peene van drie gulden boven vergoeding van de schade.

-        Niemandt sal op een ander erf of beemden eenige soo genaemdt boterbloemen of anderen bloemen of gras mogen plucken, mayen of sneyden op peene van drie gulden.

-        Item niemandt en sal eenige beesten op of in syn erf vindende mogen steeken, slaan of spietsen op peene van drie gulden boven de vergoeding van de schade.

-        Item dat niemandt met syn beesten of schapen in een anders velt dreyvende en door den geswoorens of schutters of andere lieden van de regenten daar toe aengestelt of nog aen te stellen of in dorps eedt synde gesien en gekent wordende van wien deselve syn mogte ontjaegt ofte ontdreeve worden of onkoopen, alsoo dat hy die niet konde schutten hy deselve nogthans sal mogen beceuren en gehoude wordt even of geschut waere.

-        Item niemandt sal eenige schapen of ander vee mogen hoeden of wyde binnen de bandtheckens anders dan op syn eye erf op peene van ses gulden

-        Item niemandt sal in een velt dreyven, vaeren of gaen of hy sal verpligt syn het hecken of boom daar voor hangende moeten toedoen op peene van eene gulden tien stuyvers

-        Item niemandt sal binnen desen dorpe van Veghel sonder permissie van regenten eenige vreemde bie stocken mogen aennemen om aldaer te laeten vliegen op peene van tien stuyvers voor ieder korf en immediaet deselve te ruymen.

-        Item alle die geenen die beesten het sy paerden, koyen, schapen, bocken, geyten als andersints mogte hebben gaende op deese gemeente die boomen schillen of afbeyten, sullen deselve van de gemeente moeten houden op peene van eene gulden tien stuyvers, soo meenigmael daer op bevonden wordende en de schade te vergoeden.

-        Item niemandt sal syn schaepen of beesten op anderluyden straaten, steegen mogen dreyven of houden op peene van drie gulden en schade te vergoeden

-        Item dat de vorster en andere dorps dienaeren van Veghel sullen mogen arresteren alle beeste van andere parochiaenen naer inhoudt van vercreyge van onser caerten van Veghel wanneer hy daer toe versogt wordt van twee nabueren van Veghel.

-        Item niemandt sal  meerder gansen mogen houden dan twee gansen en een gendt ieder huysgesin op peene van drie gulden.

-        Item dat de gesworens of schutters of anderen van regenten daer toe aengestelt egeene giften of gaven sullen mogen neemen van eenig ingesetenen op peene van afgeset te worde en een boete van vyfftien gulde.

-        Item soo er eenige beesten, paerden of hoegenaemt moghte komen af te sterven doer besmettelyke siekte ofte andersints, dat hy die gehouden sal wese aanstonts in de aarde te doen begraven, ter diepte van vier voeten op datter geen verdere plaagen daar door worden veroorsaekt op peene van drie gulden.

-        Item dat niemandt eenige doode krengen of vellen van beesten inde rieviere de Aa of gemeintens weteringen sal mogen werpen of spoelen of inleggen of schrabsel van de vellen daer in werpen of hair van beesten daer in spoelen en ook geen vlas daer in roeten op peene van ses gulden en daer en boven deselve daer weder immediaat uythaelen.

-        Item die geenen die leem graeft op deese gemeente sal verpligt syn de cuylen wederom toe te vullen en sligten en sullen deselve op geen twee royen na de cuylen aen de weegen mogen maken op peene van drie gulden.

-        Een ingeseten vis vangende in de rieviere d’ Aa sal hy die niet buyten Veghel mogen verkopen, of sal eerst deselve visch te koop moete brengen aen diverse huysen in het midden of kom van het dorp en veylen op peene van eene gulden tien stuyvers

-        Item iemandt hoy haelende in de buenders, ’t sy ingeseten of vreemde, sullen verpligt syn de heckens of eyndens toe te maken wanneer daer in of uyt vaeren op peene van drie gulden.

-        Item niemandt sal geen schapen van buyten dorps al weydende dreyven mogen over onser gemeente dan die geene die werkelyk na de markt dryven op peene van drie stuyvers voor ieder schaap

-        Item de schepenen sullen jaarlykx wanneer goed vinden als van ouds leggen een, twee of meerder torfdaegen, en sal door niemandt ’t sy arm of reyk of siekte op geen andere dagen mogen werde geturft op peene van drie gulden, en sullen int geheel niet mogen torven of vlaggen in de verboode broeken alle afgebakendt en reenen gestelt , op peene van vyftien gulden en verbeurte van den torf, waer over de regenten kunnen disponeren om weg te geven aen arme of waerdig synde te vercopen ten behoeve der gemeente, sullende de geenen die hunne karren en paerden laeten gebruyken om den turf int verboode broek te halen ook verbeuren de boete van vyftien guldens.

-        Item geen ingeseten ‘t sy jonk of oudt, sal op de gemeentens eenige scheeperschuppen of ander instrument dan schaepherders waer door de gemeente wert uytgestoken of beschadigt mogen met sig nemen of gebruyken op peene van drie gulden tien stuyvers en verbeurte vant instrument.

-        Item niemandt sal geen schapen mogen aennemen van luyden buyten deese gemeente wonende om ten behoeve te houden of iemandt te geven om ten halve te houden op peene voor ieder schape van eene gulden en immediaet de schaepen weg te doen.

-        Item niemandt sal mogen staaken of ander houdt op de gemeente mogen leggen waer doer sig de beesten soude konnen beschadigen ’t sy doer ’t vreyve of stooten op peene van drie gulden boven de vergoeding van de schaede.

-        Item dat niemandt van de arme taefel genietende geen honden off duyven sal mogen houden op peene van versteken te werden van haere aelmoese.

-        Item dat iemandt eenige schapen vercopende aen buyten luyde deselve niet langer dan drie daegen na den vercoopdag op deese gemeente sal mogen weyden, of houde op peene van ses stuivers voor elk schaep.

-        Item dat wanneer officier en schepenen de rotmeester met hun rotgesellen sullen ordoneren tot het doen van gemeentens werkenhet sij maken van wegen als andersints, dat deselve alsdan sullen moeten present komen  ten gestelde uure, teyden en plaatsen en bequaem persoonen in staet sybde te kunnen werken en alsdan moeten werken en geensints kinderen of onbequaeme vrouwspersonen of verbeurte van drie guldens.

-        Item dat niemandt eenige paarden op deese gemeente sal mogen laten lopensen dan sonder eysers onder de agterste pooten op een boete van drie guldens.

-        Item soo wanneer by officier en regenten mogte worde goedtgevonden om wagten te houden of patrouilles te doen op vagebonden als andersints, dat de geordineerde daer in naltig synde telkens sullen verbeuren drie guldens.

-        Item niemandt dal eenige stieren op dese gemeente moge laten lopensen, nog hengste over ’t jaer oudt, op een boete van ses gulden, en dadelyk deselve van de gemeente te houden.