Privilege gegeven aan de inwoners van
Veghel op 20 november 1379.
Johanna, bij der genaden Gods
hertoginne van Luccemburg, van Lotringen, van Brabant, van Limburg ende
mercgrevinne des heyligs Rijcx, doen cond alle luyden, dat want alsoo
ons getoont is in onsen dorpe van Vechel, geleegen in den Pedel, veele
stoote zijn geweest rurende van der gemeynte aldaer, onsen voors(creven)
dorpe toebehoorende; soo eest, dat wij om alsulcke stote te benemen,
begeerende onsen ingesetenen van schaden ende commer te verhueden,
altoos na onsen vermogen, onsen voors(creven) goeden luyden van Vechel,
die nu zijn en naermaels zijn sullen, gewillecoort hebben ende gegeven,
willecooren ende geeven mits desen tegenwoorigen brieven voor ons, onse
oir en nacomelingen alsulcke puncten als hierna volgende sijn, te
hebben, te houden ende te gebruycken vast ende onverbreeckelijck t’
ewige dage.
In den iersten dat die scheepenen
metten meesten deel van de gebueren ons dorps van Vechel voors(creven)
kiesen sullen mogen alle jaer op onser Vrouwendagh Purificatio of binnen
aght dagen daervoor oft daerna sonder argelist drie gezworens, welcke
drie gezworens ofte die twee van hen metten meestendeel van den schepen
ende geburen ons voors(creven) dorps maght sellen hebben dat jaar lanch
tot onser Vrouwendage tot Purificatio wederom comende, om die gemeynte
des voors(creven) dorps te doen vrijen, coeren ende broecken daerop te
setten ende te ordonneeren, welcke coeren dat jaer lanck selen gehoude
blijven moeten (on)verwandelt.
En seelen die coeren en boeten die daeraf vallen soelen, gedeylt worden in
drien, dat’s te weeten, ons, onsen oir en nacomelingen dat een
derdendeel, der kercken aldaer dat ander derdendeel ende den gezworen
tot behoef der gebueren dat derde derdendeel, om dat te keren in ‘s
dorps gemeynen oirbaer, daer’t best behoeven sal.
Ende hierovemits soo sal onsen schouteth van Pedelandt oft die vorster van
Vechel die voors(creven) gem(e)ynte vrien ofte doen vrien, also dicke
als des noot gebeuren sal, ten versueke der voors(creven) gezworens.
Ende hiertoe soelen die gezwoorens oock eenen schutter kiesen, die onsen
schouth van Den Bosch ofte Pedelandt ter tijt weesende, daertoe eeden
sal, dese coeren ende breucken, die hierop geordonneert werden sullen,
uyt te panden aen degeene die die broecken selen, van welcke schotte
ende pandinge sal die schutter hebben twelf penningen beursgelt en niet
meer;
Ende oft geviel dat in enige tijden toekomende onse voors(creven) schouteth,
diewelcke ‘t weere, desen schutter daertoe niet eeden en woude, als hij
des van den voors(creven) geswooren versoght worde, soo selen dieselve
geswooren, als sij dat voor twee schepens van den dorpe oft twee van
onse leenmannen aen een onsen voors(creven) schoutetthen versoght hebben
selen, selve macht hebben dien schutter t’ eeden, die oock dan sal mogen
uytpanden ten versuecke der geswoorens, oft die vorster niet en woude,
die twee deel, der kercke en den dorpe toebehoorende, en sal ons
derdedeel aen onsen righter aldaer brengen.
Welcke panden aldus gepant, die voors(creven) schutter of die vorster niet
en dede ten versuecke der geswooren, ten naasten sondage, dat die
pandinge sal zijn geschiet, comen sal openbaerlijck in der kercken, als
men geboden schuldigh is te doen, en sal aldaer die panden condt doen,
te quijten binnen den derden daage daernaest volgende voor den broecke,
die daertoe dat jaer geordonneert en geset werden sal, en voor alsulcken
cost, als die panden geteert mochten hebben.
En waere die panden den drien naaste dage niet gelost en werden, soo sullen
die geswoorens die panden mogen verkoopen en doen verkoopen en daeraf te
voeren in gelde den theer die de panden geteert mogten hebben, ende
voort nemen der kercke haer derdendeel ende des dorps ander derdedeel
ende onse derdendeel metten boden van den panden, of sij beter weren dan
die coere beliepe, voort aen onsen righter aldaer brengen, ende
dienovermits sullen wij altoos dier panden were sijn;
Weert oock dat zaacke, dat die panden niet alsoo goet en weeren als die
coere beliepe en dien cost, die die panden gedaen hebben, soo sal men,
dat daeraf compt boven den cost, gelijck deylen altoos in drien, als
voors(creven) is.
Item selen die gesworen, als haer jaer wederom komt, na onser Vrouwendagh
Purificatie, als sij af moeten, daerna binnen veertien nagten wittige
reeckeninge doen van den jaer voorleden, als van der gemeynte en dat
daeraf comen sal zijn van den jaer vooleede voor die nieuwe gesworen,
scheepen en gebueren van den dorpe, die daerbij comen wilde.
Item gevielt in tijden toekomende, dat die straaten, steegen oft gemeynte
aldaer ergens worden vonden aengegraven (of noch in tiden toecomende
aengegraven) worde, dat dan ten versuecke van den geswoorens ende des
meestendeel(s) van den scheepenen en gebuere onsen rentmeester van Den
Bosch ofte van Pedelandt die des van (hen) sal versoght worden, die
graven weder vullen sal doen ende inwerpen mogen sonder eenig misdoen.
Item gevielt dat iemant palinge begeerde, geseth binnen den palen van
Vechel, tusschen onser luden erve aldaer ende der gemeynte, soo sal
onsen rentmeester van Den Bosch oft van Pedelandt, dies ierst versoght
sal werden, ten versuecke der gezwoorens ofte dergeenre die die palinge
begeeren soelen, die palinge doen sonder vertreck en sonder eenige
broeke daeraf te mogen heysschen van dengeene die de palinge aen hem sal
hebben versoght.
Item soe soelen die voors(creven) geswoorens maght hebben alle personen
geseten binnen onsen voors(creven) dorpe op ongeweerde hofstaden of die
daer naermaels op soelen comen te sitten, te keeren ende te weeren van
hoere gemeynte, of sij willen ten sij dat diegeene sittende op alsulcke
ongeweerde hofstade, of die daerop mogte komen sitten, geven willen ende
dragen alsulcke last, daerop sij eenwerf zonder meer van den
voors(creven) geswooren bij rade des meesten deels van den scheepenen en
gebuere aldaer getauxeert soelen worde;
Item gevielt dat dese voors(creven) gesworen in tijde toecomende te rade
worde, dat sij van der voors(creven) gemeynte uytgeven woude om te maken
alsulcke chijns als sij ons jaerlijx schuldigh sijn van hare
visscherije, oft om anderen oirbaer, dat soelen sij alle weegen doen
mogen bij rade des meestendeels van den scheepenen ende van den
gebueren, hoeveele sij wille
ofte hoe luttel, den buenre op eenen ouden groten Tournoi(s) jaerlijx
ende erfflix chijns, onsen rentmeester van Den Bosch, ter tijt wesende,
altoos te Kersavonde t’onser behoeft, ons oir en nakomelngen, daeraf te
betalen ende te vergelden, den ouden gr(oot) voors(creven) op agt
penn(ingen) altoos gereeckent.
Ende soo wat sij uytgeven sullen beneden dat agtendeel van den buenre
beloopende op eenen penninck, dat en sal ons nog onser oir en
nakomelinge daeraf geenen chijns gelden nog schuldig zijn te betaalen,
behoudelijck ons in allen desen saacken voors(creven) onse heerlijckheyt
en onsen dorpe van Vechel voors(creven) sijnen oude carten ende
privilegien, van ons ende onse voorvaderen hen gegeven, ende des selve
nieuwen charten a(l)toes in hare maght te blijven.
Ende oock oft daer eenig goet van der gemeynte van onsentweegen uytgegeven
weer in tijden voorleeden, daer wij onsen jaerlijxen erfcijns in hadden,
dat dat staen sal en blijven in sine maght.
Ende scelden daertoe quijt onsen goeden lude van Vechel alsulcke broecke als
sij totten dage toe van huden gebroekt hebben mogen tegens ons aen der
voors(creven) gemeynte, in wat manieren dat sij.
Ontbieden daarom ende beveelen ernstelijck aen onsen drossate van Brabant
ende alle andere onse righteren en ambochte(re)n, sunderlingen in desen
selven brieven voorgenoemt, die nu zijn ofte ten tijde sijn soelen, dat
sij ende elck van hen sonder vertreck ofte sonder geboth dies van ons
ofte iemant anderes van onsentweeten te verbieden onsen goede luyden van
Vechel alle deese voors(creven) poincten ende ordonnantien in der
manieren voer vecleert onverbreeckelijck houden ende hem daertoe bereet
weesen, elck van zijnen ambagt alle saacken verrighten alsoo dick ende
menigwerven des noot geboeren sal ende des versoght werden sullen na
inhout deser carte ende des niet te laten, op haer amboght te behouden,
die wij, of sij en niet en deden, daeraf willen weesen gerpiveert.
Alle argelist uytgescheyden. In oirconde en vestigheden des briefs, daer wij
onsen zegel aen hebben doen hangen. Gegeven te Brussele XX dagen in
November int jaer ons Heeren duysent driehondert negentseventigh.
Bron: Enklaar,
D.Th., Gemeene gronden in
Noord-Brabant in de Middeleeuwen. Werken der Vereeniging tot Uitgaaf
der Bronnen van het Oud-Vaderlandsche Recht, derde reeks 9 (Utrecht
1941), 246-250.
|