De Zondveldse Dijk, de Lijnse Dijk en het voetdijkje naar Zondveld
Martien van Asseldonk
13 november 2014
Deze gegevens
mogen gebruikt worden onder verwijzing naar: Martien van Asseldonk,
www.oudzijtaart.nl
Op het linkse
kaartje staat de ligging van de voormalige Zondveldse Dijk en de Lijnse
Dijk getekend.
De Zondveldse Dijk
De Zondveldse
Dijk liep vanaf de hoeven Groot en Klein Zijtaart in het verlengde van
de Valstraat (later hier Leinserondweg genoemd) door het Reibroek naar
Zondveld. Gezien de ligging zal het een deel van een oude baan of route
van Zijtaart via Zondveld naar Lieshout zijn geweest, waarvan op een
gegeven moment een behoorlijke dijk van gemaakt is.
In 1741 brak er
een oorlog uit tussen Frederik II van Pruisen en troonopvolgster Maria
Theresia van Oostenrijk rondom de erfenis van de Oostenrijkse keizer. In
1745 verplaatste de strijd zich naar de Zuidelijke Nederlanden.
Oostenrijkse en Franse troepen verbleven soms binnen Staats-Brabant. Van
de bevolking werd gevraagd of zij de legers van voedsel wilden voorzien
of als voerman met de troepen mee wilden gaan. Op 18 oktober 1748 werd
in Aken de vrede getekend. Maria Theresia werd daarbij als keizerin
erkend.
Tijdens
deze oorlog hadden de wegen en bomen op het platteland van de Meierij
veel te lijden gehad.
Een plakaat van 13-2-1749 (Henk Beijers,
plakaten) begint met een klaagzang over de toestand van de bomen in de
Meierij, die veel geleden hadden van de legers.
daarna wordt de slechte toestand van de wegen
en sloten onder de aandacht gebracht.
Deze dienden gerepareerd te worden. Om de uitvoering van dit
plakaat te bevorderen voerde de Raad en Rentmeester generaal in het
najaar van 1749 de schouw over de wegen in de Meierij. Kennelijk kreeg
Veghel toen opdracht om de Zondveldse Dijk aan te leggen.
Dorpsrekening
1749-1750:
-
Alsmede den geordonneerden nieuwen dijk aan de Leijnse campen
affgestooken
In de
dorpsrekening worden alleen uitgaven vermeld voor het uitzetten van de
weg en niet voor het graafwerk. Daarvoor waren kennelijk de rotten aan
het werk gezet.
In 1760 vaardigde
de Raad van State een ordonantie uit op het onderhoud van de wegen. Als
er boetes vanwege nalatig onderhoud zouden worden uitgedeeld, dan zouden
die door de rotten betaald moeten worden, en niet door het dorp. Het
dorpsbestuur van Veghel besloot op 28-8-1760 om de rotten precies
duidelijk te maken welke wegen zij dienden te onderhouden. Wat
'den Zontveltsche dyck'
betreft (1 roede was 5,75 meter lang):
-
Het Zytaerts rot van den pael nr. 1 tot den pael nr. 2, lank circa 48
royen
-
Het Doornhoeks rot van den pael nr. 2 tot den pael nr. 3, lank circa 108
royen
-
Het Zontvelts rot van den pael nr. 3 tot den pael nr. 4, lank circa 108
royen
Bij de uitgiften
van belendende percelen in 1792 en 1801 (zie kaartje hierboven) werden
de eigenaren van die percelen steeds verplicht gesteld om het
aangrenzende stuk weg te onderhouden.
De Lijnse Dijk
De oudst gevonden
vermelding van deze dijk is de hiervoor genoemde ordonnantie van 1760:
Het Zytaerts rot : Dog dit rot moet mede onderhouden den gansche dyk
lopende van den regten dyck tot bijna aen den soogenaemde Lynse boom
voort schoor alwaar Erp en Veghel scheydt, welke brugske of schoor door
de weduwe Ancem van den Heuvel en andere moet worde onderhouden
De 'regten dyck'
was de Zondveldse Dijk en de 'Lynse boom' was een slagboom op de grens
met Erp, bij letter C op onderstaande kaart.
Traject A-C vormt
een deel van de huidige Hoolstraat. Traject B-C was een deel van een
oude route langs de landerijen langs de Aa, het was het verlengde van de
Valstraat richting Keldonk. Op onderstaande topografische kaart uit
1920-1924 is die route goed te volgen.
Bij punt C was door het dorpsbestuur van
Veghel een slagboom opgesteld, de zogenoemd 'Lynse boom'.
De oudste vermelding van dit hek komt uit de dorpsrekening van
1652-1653.
Mogelijk is het een van de 6 draaibomen die in
1635-1636 werden opgesteld.
Een vermelding uit de dorpsrekening van 1799:
-
betaalt aan Hendrikus van Heeswijk voor 24 dagen arbeytsloon int graven
van een loop langs den gemeentens dyk opt Zontvelt na den Lynse boom
12-0-0
De oudste
vermelding van de Lijnse Dijk dateert uit 1760. Vermoedelijk werd
traject A-B in 1749 tegelijk met de Zondveldse Dijk nieuw aangelegd, en
werd toen ook de al bestaande weg op traject B-C verbeterd.
Het voetdijkje naar Zondveld
De huidige
Zondveldstraat wordt op de kadasterkaart van 1832 aangegeven als het
'voetdijkje van Veghel naar Sondveld'. Een voetdijkje was een verhoogd
voetpad. Daar konden voetgangers over, maar geen met paard bespannen
wagens, die gingen over de Zondveldse Dijk (in het verlengde van de
tegenwoordige Leinserondweg).
'Den
Sontveltschen padt' wordt voor het eerst genoemd in 1662.
Enkele oude
vermeldingen van dit pad komen uit de dorpsrekeningen:
-
1741-1742: betaalt aan Leendert Aalbers wegens gelevert hout, planke,
paalen etc. tot den vonder over den Sontveltsen loop, met den arbeyt
1-10-0
-
1745-1746: Betaalt aan Willem Verbrugge, smit, voor eijserwerk aan de
Crom vonder opt Rijbroek 0-9-0
In 1761, 1772 en
1788 werd het onderhoud van de schoren, vonders en bruggen op de gemene
gronden in Veghel telkens voor tien jaren aanbesteed. In 1761 en 1772
worden die daarbij opgesomd. In dat rijtje ontbreekt het Zondveldse pad.
Een mogelijke verklaring is dat het toen door de rotten onderhouden
werd. In 1662 wordt het wel genoemd als een van de paden die de rotten
moesten onderhouden.
Dorpsrekening
1795:
-
Aan Jan van den Tillaar voor een halve dag arbeytsloon voor de gemeente
aan het aanvullen van den voetpat in het Reybroek, 0-4-0
|
||