|
Diensten geleverd in de periode 1568-1608 (oorlog)
Martien van
Asseldonk
19 december 2014
Deze gegevens
mogen gebruikt worden onder verwijzing naar: Martien van Asseldonk,
www.oudzijtaart.nl
In 1556 trok Keizer Karel 5
zich terug en verdeelt zijn rijk
tussen zijn zoon Filips II en
zijn broer Ferdinand I,
waarmee het Habsburgse geslacht
een Spaanse en een Oostenrijkse tak krijgt. De Nederlanden kwamen onder
het gezag van Filips II en, werden sindsdien de Spaanse Nederlanden
genoemd. Nederlandse troepen namen in 1557 deel aan een oorlog onder
leiding van Filips II tegen Frankrijk. De oorlogslasten leidden tot
onrust onder de gewesten. Ook religie speelde een rol. Filips II
onderdrukte hervorminsgezinden en de spanningen leidden in 1566 tot de
beeldenstorm.
Tijdens de beginfase van de vijandelijkheden
tussen Spanje en de opstandige gewesten ontstond er in 1567 in
's-Hertogenbosch een openlijke rebellie tegen de koning van Spanje. Na
enkele maanden moest de stad zich weer aan de koning onderwerpen.
1568 wordt beschouwd als het
begin van de opstand van de Nederlandse gewesten tegen het gezag van de
koning van Spanje. In 1577 namen Spaanse troepen de citadel van Namen
in. De Staten-Generaal brachten daarop een leger op de been. Spaanse
troepen namen toen Leuven, Aarschot, Diest, Tienen en Zoutleeuw in. In
1579 sloten Holland, Zeeland, Gelderland en Utrecht de Unie van Utrecht.
Ook Breda en Antwerpen traden tot dit verbond toe. 's-Hertogenbosch koos
in dat jaar partij voor de Spaanse koning.
In de decennia die volgden zou het platteland van de
Meierij zwaar te lijden krijgen van de oorlog tussen de opstandige
gewesten en Spanje. In met name de jaren tachtig van de zestiende eeuw
is er sprake van talrijke plunderingen en de brandstichtingen in de
Meierij. De overgeleverde gegevens zijn fragmentarisch en het volgende
overzicht registreert slechts een deel van wat er allemaal gebeurd is.
Plunderingen vonden onder andere plaats in de volgende plaatsen:
1574 en 1583 springen er uit als rampjaren. Naast de
plunderingen werd de bevolking ook belast met leveringen aan de legers
en inkwartieringen. Een verklaring van de regenten van Helmond schrijft
dat graaf van Hohenlohe in 1587 Helmond innam, plunderde en afbrandde en
daarna de hele Meierij belastte met contributies. Bovendien was er in
1587 hongersnood, omdat de oogst van 1586 mislukt was. Een
kroniekschrijver uit Oirschot tekende in 1587 aan: ‘is oyck dit jaer
alsoo grote contributie gegeven worden ende sulcke groot honger geleden,
datter menich mens van honger gestorven is (...). Nae den oogst is
wederom goet tyt geworden van coren, maer de contributien is soe hoge
gelopen aen den ruyteren van de grave van Hooghstraten tot Grave
liggende, die men alle maenden moet geven XI hondert gld. dat nyet
mogelyck en is te herdenen’.
Ondanks de aan beide partijen betaalde contributies was er
ook ná 1587 nog sprake van plunderingen en brandschattingen. In augustus
1597 sloegen Spaanse troepen aan het muiten. Ze vorderden maandelijks
duizend gulden van het kwartier Peelland. In februari 1598 viel een
Spaans leger dat in Weert lag, met tweehonderd mannen het kwartier
Peelland binnen en brandschatte de meeste dorpen en plunderde
Aarle-Rixtel, Beek en Nuenen. In september 1599 plunderden Spaanse
troepen Deurne en Bakel en wat later Geldrop, Dommelen en Valkenswaard.
In december 1599 plunderden ze Aarle-Rixtel en Beek. In februari 1600
muitte de Spaanse bezetting binnen de schans Sint-Andries vanwege niet
betaalde soldij. Ze vroegen de regenten van Den Dungen,
Sint-Michielsgestel, Boxtel en enkele andere plaatsen binnen
vierentwintig uur ieder duizend gulden binnen de schans te brengen op
straffe van afbranden. In 1606 schreef de Spaanse bezetting binnen
Hamont een brandschatting over het kwartier Peelland uit.
De oorlogsschade in Veghel:
Al tijdens de aanloop van de Tachtigjarige Oorlog heeft
Veghel te lijden gehad. Op 31 mei 1556 waren er
ruiters van de bende van de heer
van Coeningen, en deze waren gebleven van maandagmorgen tot
woensdagmiddag. Ze hadden ‘montcost’ en haver en voer voor hun paarden
gevorderd, totaal ter waarde van 230 gulden en 6 stuivers. Op 14 juli
1556 verschenen ruiters van de heer van Arenberch, die tot 25 juli
bleven. Een aantal van hen keerden op 8 december 1556 weer terug, ze
beleven tot 14 december. `
Rond 24 juni 1557 kwamen tien
vaandels knechten van het regiment van de heer van Nineler en ze beleven
één nacht. Sommigen betaalden voor het brandhout, stro en dergelijke,
anderen deden dat niet. De schade was meer dan 200 gulden.
In 1558
hebben de inwoners van Veghel voer voor de paarden van hertog Erich van
Bruyniswyck in Den Bosch moeten leveren, schade: 45 gulden, 11 stuivers
en 3 ½ oort. Interessant is dat de verklaring vermeldt dat de kosten van
mei 1556 door de ‘scepen en de gesworen van huyse tot huyse gerekent’
werden. De gezworenen traden dus samen met de schepenen op in het huis
voor huis berekenen van de schade.
Dat gebeurde om een verzoek tot vermindering
van Veghels aandeel in de bede te ondersteunen.
Het volgende bericht dateert uit 1572. In dat jaar plunderden Staatse
troepen onder de hertog van Holstein Sint-Oedenrode. Ook Veghel leed
schade. Op 12 oktober 1572 was er een leger te paard en op 8 november
1572 een leger te voet in Veghel gekomen. ‘Vallende aldair onversienlyck ter neder rontom der kercken ende daer
omtrent, sonder enige biletten. Ende lagen daer elck eenen nacht, doende
grooten scade.’ In Veghel voerde men toen het solidariteitsbeginsel in.
Alle schade werd bij elkaar opgeteld, en hierna volgens de
verdeelsleutel van de bede, over de bevolking omgeslagen. Dit werd
algemeen goedgekeurd op een corporele vergadering op een zondag op het
kerkhof, waar men besloot om dit voortaan zo te blijven doen.
‘Daer nae
heeft men als gewoentelycken is gecoeren twee goede mannen die desen
commer beedsgewyze geset hebben, ende twee collecteurs om desen gesetten
commer te bueren.’ Dat beuren leverde overigens aanvankelijk wel wat
problemen op.
In 1574 werden 28 dorpen in de omgeving van s-Hertogenbosch
geplunderd. Of er toen ook in Veghel geplunderd werd, is niet beend.
Een rampjaar werd 1583 toen
Staatse troepen onder baron van IJsselstein na het verbranden van
Schijndel en Veghel op hun doortocht veel huizen in Sint-Oedenrode en
beide kerken in brand staken. De inwoners van Sint-Michielsgestel,
Gemonde, Heeswijk, Dinther, Erp, Veghel en Sint-Oedenrode hadden op dat
moment al het bevel gekregen om al het graan te dorsen en dit met turf
en hout naar Den Bosch te brengen, zodat het niet in handen zou vallen
van Staatse krijgsbendes.
Het enige spoor over de vernielingen in 1583 dat we het
Veghelse archief vonden is
een verklaring van 26 mei 1584. Voogden van minderjarige kinderen
verklaren dat een huis aan het Beukelaar beter maar verkocht kan worden,
omdat het huis 'al affgebrandt en tenyet gemaect is van de vyant ende
leet deser tijt, ongerepareert ende vervallen is'.
In 1587 werd
Sint-Oedenrode nog eens uitgeplunderd door Staatse troepen onder de
graaf van Hohenlohe. In zijn studie naar de gebeurtenissen en gevolgen van de Tachtigjarige
Oorlop in onze streken verhaalt Leo Adriaenssen over een dramatische
veldslag in Veghel op 8 juni 1587. Hij schrijft:
Over de
bewapende zelfverdediging door de meierijse bevolking tijdens de
verschroeide-aardecampagnes van de jaren 1580 is nagenoeg niets bekend.
Alleen over Veghel is meer bekend. Daar stroomden in 1587 boeren uit de
omgeving toe om de verwoestende opmars van Hohenlohe te stuiten.
Een boerderij op Zondveld (nu adres Krijtenburg 22) werd op
23 februari 1589 ‘d’ aude verbrande hostadt' genoemd. Was de boerderij
verbrand tijdens deze schermutselingen in 1587?
De volgende vermelding van oorlogsschade in Veghel dateert
uit 1603. Op 4 november 1604 verklaarden enkele lieden voor schepenen
van Dinther dat op 26 oktober 1603 er in Veghel bij de windmolen
‘gecomen syn seer groote ende onttallycke menschen van den wtloopers des
hartochs legers, welcke leger alsdoen liggende was opten Dungen, welcke
wtlopers de Vechelse molen alsdoen geheel gespolieert ende affgeroofft
hebben, ende des molders sone oock mede gevanckelyck genomen ende den
knecht ofte dienstbode van de weduwe geheete Anthonissen Jan Dircx aent
Eerde.’ Ook hadden deze soldaten grote schade toegebracht aan de huizen
en inwoners aan de oostzijde van de Aa tot aan Erp toe, ‘opladende op
hare wagenen ende op hare perden allen haer coren, soo gedorst als
ongedorst, allen haer hooy ende stroo, cooren, granen, cleederen,
lynwaet, potten ende ketelen. Hebben alnoch allen hare peerden ende
beesten die sy vynden ende vanghen mochten ewech ende mede gedreven.’ Er
was volgens de verklaring weinig achtergebleven. De huizen in en rond de
Straat waren ‘soo vernielt, verdestruert, gebroken ende aen allen canten
soo ter neder geworpen, dat men ende alle man dachten ende oock sceen
dat Vechel nimmermeer weder soude comen ofte moghen bewoont worden.’ De
meegenomen zoon van de molenaar heette volgens een andere verklaring
Jan.
Verder hadden in Veghel in 1604 twee dagen lang
‘gealtereerden’ (opstandelingen) gelegen en Veghel had toen zware
uitteringen te verdragen gehad. Het leger trok weer verder toen de
Vriesen wederom kwamen ‘ende waren omtrent den scutsboom tot Vechel
alwaer den heeren van Vechel synen knechte den Vriesen tegen soude ryden
ende hem alsdoen synen mantel met gewelt affnamen ende oock niet weder
ende coste crygen.’
De brug over de Aa was in 1604 hersteld na vernield of
afgebroken te zijn geweest.
De bronnen die overgeleverd zijn, geven een heftig beeld en
ongetwijfeld is dit nog maar een deel van wat er allemaal gebeurd is.
In de eerste decennia van de Tachtigjarige oorlog leenden
nagenoeg alle plaatsen in de Meierij geld. Voorbeelden daarvan zijn:
Zesgehuchten (1575), Heeze (1577), Lierop (1578), Son (1581),
Esch (1590), Sint-Oedenrode (1595) Asten (1599), Beek en Donk (1599),
Geldrop (1618). Deze vermeldingen vormen maar een klein deel van de
aangegane leningen. Als de vermeldingen representatief zijn voor alle
leningen, dan begonnen die vanaf rond 1575 flink toe te nemen, wat
overeenkomt met de toename van het oorlogsgeweld.
In de
eerste decennia van de zeventiende eeuw neemt het aantal vermeldingen
van plaatselijke belastingen toe. In de dorpsrekeningen die in veel
plaatsen vanaf de tweede helft van de zeventiende eeuw of de eerste
helft van de achttiende eeuw bewaard zijn, worden nagenoeg overal
inkomsten vanwege de plaatselijke belastingen vermeld.
Ook werden vanaf 1575 aan diverse plaatsen octrooien verkleend om delen
van de gemene gronden te verkopen om op die manier aan geld te komen om
de oorlogslasten te kunnen betalen.
In Veghel werd tussen 1575 en 1579 het ambt van borgemeester ingevoerd,
die tot taak had om de plaatselijke belastingen op te halen en uitgaven
namens het dorp te doen. Dat wijst er op dat ook Veghel vanaf rond 1575
geld geleend had en dat de rente die daarvoor betaald moest worden over
de inwoners omgeslagen werd. De eerste aanzet daartoe was in 1572
gegeven, toen men de besloot om incidentele oorlogslasten over de
inwoners om te slaan en daarvoor twee collecteur aan te stellen. Enkele
jaren later had men geld geleend, mogelijk om plunderingen in 1574 en in
de jaren daarna af te kopen.
We kregen voor het eerst een goed beeld van de door Veghel
geleende bedragen uit de oudst bewaard gebeleven dorpsrekening, die
loopt van Lichtmis (2 februari) 1604 tot Lichtmis 1605. We vatten deze
rekening hier samen. De bedragen zijn afgerond op guldens.
Ongeveer 90 % deel van de uitgaven van Veghel in 1604 had
op de een of andere manier te maken met de oorlog. Het geld had men
veelal geleend tegen een rente van 7 %, zodat ongeveer 10,300 gulden
geleend was.
Schepenen van Veghel verklaarden op 22-11-1621 "dat onsen
dorpe van Vechel is belast en becommert mette lasten" zoals hierna
gespecificeerd.
-
In den iersten dat d' innegesetenen van Vechel boven de dagelyxe
ordinarise lasten zyn belast ende becommert met 22.000 guldens opgenomen
penningen.
-
Item dat in 1600 de borgemeesters van Vechel ter cause van den groote
belastinge van den gemuytineerden ende van Meercant zyn genootsaeckt
geweest voor 't ghemeyn
corpus van Vechel te lichten ende op te nemen 6.500 guldens
-
Item in den jaere 1608 ende in den jaere 1616 doen de groote Goitsgave
(= de pest) binnen onse voorschreven dorpe van Vechel was regeerende
allen ende iegelyce naeburen waren genootsaeckt henne eygene goederen te
beswaeren met oplichten van penningen, zoo om de grootste lasten die zy
nyettegenstaende waeren sustineeren te voldoen, als oyck principalyc om
de grootten oncost ende laste van den schrobbeeren ende wachters die zy
in hennen voorschreven noot van doen hadden te continueren, aen de
welcke schrobbers ende wachters zy ten minsten generaelyck genomen
hebben moeten schieten ter somme van 9.000 guldens.
Het jaar 1604
Dorpsrekening 1604-1605 (zonder de belastingen):
-
Item den 13 mert heeft Eijmbert Diercx betaelt aen de wachtmeester van
den Cornel van Litsenborch die doen tot Helmont lach van vijff peerden
voerasie ende daechs elck perdt vijf st(uijvers, facit daechs 25
stuijvers ende is aengegaen den 8 november totten iersten mert toe
blijckende bij quitantie, facit 141-5-0
-
Item den iersten april heeft Eijmbert Diercx betaelt aen den selven
wachtmeester tot Helmont blyckende bij quitantie die somma van
achtendertich gulden vijftien stuijvers ende dat voor vijf peerden
voerasie voer die maendt martij, facit 38-15-0
-
Item den 18 augustis heeft Eijmbert Diercx betaelt aen Lijsken Becx
blyckende bij quitantie die sij ons aen den wachtmeester verschoten voer
de voerasie die somma van drie entwentich gulden vijftien stuijvers
-
In den iersten den 29 maij, den 23 junij, den 21 july, den 4 september
etc. blyckende bij quitantie heeft Eijmbert Diercx betaelt aen den
vaendrich tot Helmont in verscheijden reijssen blyckende bij quitantie
acht maenden brandtgelts ende elcke maendt betaelt acht gulden, facit
tsamen vier entsestich gulden
-
Item den 15te augustus betaelt aen Cornelis Kelders blyckende
bij quitantie die somma van twelff gulden vier stuijvers ende dat van
verteerde costen die soldaten van Rurmundt van wegen Dubblet hadden
gedaen welck Gerit Ariens af hadde moeten spreecken
-
Item den 7 maij heeft Jacop Tyssen ende Cornelis Goijrts betaelt aen den
vendrich tot Helmont blyckende bij quitantie die somma van vier gulden
voer executie van de bedden, wij hadden lynen bedden gelevert ende doen
wij moesten wij leveren veren bedden end doen hadden sij Willem Henricx
perdt met genomen voer executie ende dat verteert dertich stuijvers,
facit tsamen
-
Item den 11 december heeft Cornelis Goijrts gegeven aen Dierck Henrick
Roeffen vijf gulden eenen stuijver daer hij die ruijters van Den Bosch
met vercochten
-
Item den 25 september heeft Eijmbert Diercx betaelt aen Dielis van
Broechoven die somma van 24 stuijvers ende dat van twee sommatien die
hij op ons dorp gedaen hadden blyckende bij quitantie
-
Item den 25 october heeft Cornelis Goijrts betaelt aen Jan Dierck
Claessen borgemeester tot Helmont op reeckeninge van verteerde costen
daer men lange om gedinght hadde ende die dorpen die verloren hebben die
somma van 58-0-0
-
Item den 25 februarij gegeven eenen bode die eenen omlopenden brief
brocht van den schoutent van Pelant omdat hij de repartie vermaecken
soude den 4 martij ende dat aen ieder syn ruijter over soude brengen
ende doen betaelt 0-3-0
-
Item den 28 mert betaelt eenen bode die eenen omlopenden brief bricht
van den schoutent van Pelant dat die ruijterij toten Graeff binnen soude
coemen ende dat wy drie bedden brengen soude ende oijck dat wij te voren
soude coemen betaelen 0-3-0
-
Item den 29 mert betaelt eenen bode die eenen omlopenden brief brocht
van Hels van Someren om tot Helmont op een dachvaert te coemen van wegen
Dubblet ende doen betaelt 0-4-0
-
Item den iersten april gegeven eenen bode die eenen brief brocht van
Helmondt omdat wij soude coemen betaelen hem brantgelt 0-3-8
-
Item den 17 maij heeft Jacop Tijssen betaelt eenen bode die eenen brief
brocht van die gemuyteneerde van de voyerasie omdat wij soude coemen
betaelen 1-13-0
-
Item den 20 maij heeft Eymbert Diercx betaelt eenen bode die eenen
omlopenden brief brocht van den vendrich van Helmont dat Vechel ende Erp
soude doen vijf bedden ende oyck dat wij soude coemen betaelen aen den
onder vendrich eenen tacx van 22 gulden ende doen betaelt
-
Item den 24 maij heeft Eijmbert Diercx betaelt eenen bode die eenen
omlopenden brief brocht van de schoutent van Pelant omdat wij tot
Sertogenbosch soude coemen leveren 882 rijsmutsgarden, 19 latbomen, 9
t(..), 0-3-8
-
Item den 17 junij heeft Eymbert Diercx betaelt aen den bode die eenen
brief brocht van Denis Lenaerts die tot Helmont soldaeten aen naem omdat
wij die soldaeten soude coemen helpen onderhouden die hij aengenomen
hadde ende aen den bode gegeven 0-6-0
-
Item den 17 junij heeft Eijmbert Diercx betaelt eenen bode die twee
omlopenden briefven brocht van den rentmeester Broechoven, die eenen dat
wij soude coemen betaelen den taux van de legerwaegens ende den ander
van der conincx bede 0-5-8
-
Item den 20 junij heeft Eijmbert Diercx betaelt twee jongens die eenen
brief brocht van Joncker Eynhoudts ende Floris Michielss omdat wij met
hen soude coemen accorderen aengaende d’ aude voyeratie die wij nochtans
betaelt hadden maer door dreyging van de jonxens betaelt 0-14-0
-
Item den 15 junij heeft Cornelis Goijrts betaelt eenen bode die een
brief brocht van den gemuyteneerde dat wij ons vorasie aen betaelt
hadden omdat wij noch een maendt soude comen betaelen 0-6-0
-
Item alnoch heeft Eijmbert Diercx betaelt eenen bode die eenen brief
brocht van twee gemuyteneerde te weten joncker Eijnhouts ende Floris
Michielss omdat wij die maendt Junyus terstont soude coemen betaelen van
de voijerasie oft sij van wouden ons terstont coemen excuteren ende doen
dijen bode die in den nacht quaem van Helmont 1-2-0
-
Item den 20 julij heeft Eymbert Diercx betaelt eenen bode die eenen
brief brocht van meester Thomas van Alen dat wij egeen noot en hadden
voer het volck van capiteijn Thomas dat nae Den Bosch trock, dat het
door Vechel niet en soude coemen maer dat wij tot Schijndel soude moeten
bier ende broot want Jacop Tijssen haddet meester Thomas bevolen dat hij
‘t ons soude laeten weten ende doen gegeven den 8 stuijvers 1 ort, ende
doen een half ure daer nae seynden ons den schoutent van Pelant een bode
met eenen brief dat wij tot Beerlecom soude brengen 250 ponden broots, 7
tonnen biers een vette beest ende eenen hamel, gelyck wy dede ende doen
dijen bode van dijen brief gegeven 8 stuivers 1 ort
-
Ende doen alnoch ons heer van Erp ende Jacop Tyssen die ruijters tegen
gereden ende met die ruijters voort nae Schijndel gereden ende doen
heeft Jacop Tijssen eenen bode gecregen die ons quaem seggen dat wij
toch met het bier ende broot voort soude coemen ende doen dijen bode
gegeven 0-5-8
-
Item den 27 julij heeft Jacop Tijssen eenen bode betaelt die enen brief
brocht van den schoutent van Pelant omdat wij tot Dijnter soude brengen
bier ende broot voor die ruyters 0-3-8
-
Item den 4 augusti heeft Eymbert Diercx betaelt eenen bode die eenen
omlopenden brief brocht van den schoutent van Pelant omdat men soude
coemen tot Alen op een dachvaeert aengaende van de herwaegens die die
gemuyteneerde woude hebben oft sij wouden hangen ende branden 0-5-4
-
Item den iersten december heeft Eijmbert Diercx betaelt eenen bode die
eenen omlopenden brief brocht van de gemuyteneerde van Rurmundt omdat
wij soude betaelen die costen van Eynhoven ende dat binnen drie daegen
oft sij soude coemen executeren met 200 soldaeten ende doen betaelt
0-16-0
-
Item den 22 januarij heeft Eijmbert Diercx betaelt eenen bode die eenen
olopenden brief brocht van mijn heer van Grobbendonck omdat men soude
coemen leveren rijs, latboomen ende geerden 0-4-0
-
Item Jan Tyssen heeft den 6 februarij betaelt eenen bode die eenen bref
brocht van Staeckenbroecken van Breda dat men hem wiltbraet seynden
soude ende doen betaelt 1-8-0
-
Item Cornelis Goyrts heeft den 8 junij gegeven eenen bode die eenen
omlopenden brief brocht van Arien van Empel omdat wij soude coemen
volleneren onssen tacx van de rijsmutgarden ende doen betaelt 0-4-0
-
Item den 12 junij heeft Eymbert Diercx betaelt eenen bode die eenen
omlopenden brief brocht van den vendrich tot Helmont omdat wij soude
coemen betaelen ons contingent in hondert ende vijftich gulden om daer
mede te maecken hutten 0-2-12
-
Inden iersten heeft Jacop Tijssen, Laureyns Ariens ende Jan Peters ten
Graeff geweest om te betaelen ende om te weten hoe het stont met die
ruyters van de voyerasie ende moesten eenen dach langer in de stadt
blyven om den vorst wille dat sy niet over en mochten ende een perdt
gehuerdt van Uden tot Zelant daer 5 ½ stuijvers ende II stuivers
ver..olen int wech reijsen ende verscheept II stuijvers 1 ort ende
totten Graeff verteert 7 ½ gulden Graefs gelt ende int wederom coemen
verscheept 2 ½ stuijvers, facit tsamen in Bosch gelt 8-18-0
-
Item den 13 februarij heeft Jacop Tijssen geweest tot Gemert om die
gemuyteneerde daer te vynden ende die voyeratie voer die ruijters te
bestellen ende doen verteert 0-4-8
-
Iten den 10 februarij heeft Cornelis Goyrts ende Jacop Tyssen geweest
tot Helmont om die schuppen ende spaijen wil daer die 55 soldaeten om
quaemen ende Wouter Melis van der Santvoort heeft se tot Helmont gevuert
ende doen heeft Jacop Tijssen voer het perdt betaelt in haver ende hoij
5 ½ stuijvers ende Wouter Melis van vrachten gegeven 20 stuyvers
-
Item den 14 februarij heeft Eijmbert Dircx gegeven Gerit Joris knecht
van de schuppen ende spaijen van Helmont tot Vechell te brengen die sij
wtgeschoten hadde ende hen niet goet genoch en waeren 0-5-0
-
Item den 16 februarij heeft Marten Meussen, Gerit Ariens, Dierck Henrick
Roeffen ende Jacop Tijssen geweest tot Sertogenbosch om die geborsten te
veranderen ende oijck om gelt op te nemen om nae Huesden te gaen ende
doen verteert 8 gulden tot meester Gerits ende drie daegen wt geweest
ende gegeven van den geborsten te schrijven 18 stuijvers 1 ort, facit
tsamen 9-19-4
-
Item den 16 februarij heeft Jan Tijssen geweest tot Helmont doen wij die
carren moesten doen toen het convoij ende die soldaeten moesten wij
gelooven die den brief brochten dat van ons met soude coemen ende eenen
nacht wy geweest ende doen verteert 0-13-0
-
Item den 27 februarij heeft Marten Meussen ende Eijmbert Diercs geweest
tot Helmont omdat wij beschreven waeren om vijf peyniers ende vijf
paerde te houden in de voyerasie aen den wachtmeester ende doen verteert
met Marten Meussen 0-4-0
-
Item den 7 mert heeft Cornelis Goijrts geweest met Marten Meussen zoon
tot Helmont eenen brief draegen aen den cornel die mijn heer van
Grobbendonck geschreven hadde dat wij vrij soude wesen van vijf peerden
te houden ende doen verteert met Martens zoon 0-2-0
-
Item den 12 mert hebben ses soldaeten coemen executeren van Heeswyck
opte herwaegens ende conincx bede van corsmisse ende die soldaeten
moeten geven van executie 4-19-0
-
Iten den 18 mert heeft Cornelis Goijrts gereden geweest te peerde ten
Bosch omdat die herwaegens waeren ontvaeren bij mijn heer van
Grobbendonck ende by den schoutent van Pelant omdat wij egeen executie
en soude hebben want alle ander dorpen worden geexecuteert ende doen
verteert 0-4-0
-
Item den 21 mert heeft Cornelis Goijrts gereden geweest tot Helmont om
te leveren aen Antonis in den Swaen die ongeseegelde certificatie van de
vrachten van het ammitie coren die hij ten iersten mael wederom moeste
brengen ende doen voer hem ende sijn perdt (geen bedrag ingevuld)
-
Item den 16 mert heeft Jacop Tijssen gegeven Peter van Leuwen vijf
gulden van voratie voer 34 daegen ende dat opte conincx bede ende op 3
maendt achtersteets van de legerwaegens 5-0-0
-
Item den 28 mert heeft Jacop Tjssen gereden geweest met mijn heer van
Erp tot Eynthoven om verlichtinge te vercrijgen van het lant van
Lijmborch ende doen verteert in twee daegen met twee perden 1-4-0
-
Alnoch mijn heer van Erps perdt gevoijert twee daegen ende nachten met
haver ende hoij omdat hij niet over het A niet en mochten omdat die
brugge af was ende doen verteert 1-3-0
-
Item den iersten ende tweeden april heeft Jacop Tyssen met mijn heer van
Erp voor die twede reyse tot Eynhoven gereden geweest met twee peerden
omdat gelt van over die Maes ende omdat sij ons die ruijters af soude
nemen ende doen verteert tot Roij 1-7-8
-
Item den 3 april heeft Jacop Tijssen Laureyns Ariens ende Jan Peters
vijf daegen ende Laureijns heeft er twee daegen geweest om sijn perdt te
vervolgen dat hij aen de gemuyteneerden verreden hadde ende dat gelt
soude hij ons gedaen hebben ende doen tsamen verteert 6-3-8
-
Iten den 5 merdt heeft Eijmbert Diercx ende Jan Peters totten Graef
gereden geweest drie daegen metten schoutent van Pelant om die repartie
te vermaecken ende het was soo gesneut dat wij niet gegaen en costen
ende die schepenen woude ons daer wederom henen hebben ende doen
verteert 8-18-0
-
Item den 24 april heeft Jacop Tijssen ende Herman Tonis geweest totten
Graeff ende Jacop heeft er geweest drie daegen ende Herman Tonis eenen
dach metten schoutent van Pelant omdat wij vermindert soude worden van
de ruyters die wij te veel gequoteerd waeren ende doen verteert 2-9-4
-
Item den 9 september heeft Eijmbert Diercx betaelt eenen bode die eenen
omlopenden brief brocht van den schoutent van Pelant omdat wij soude
ciesen vrij schutten ende dat de kerck soude gebieden wat schellemen oft
rabauwen iet aenrichten dat men die vangen soude oft dootslaen 0-4-8
-
Item Gerit Joris heeft gehaelt tot Sertogenbosch een kiste met flesschen
ende die tot Helmont gevuert ende gelevert aen den cornell dwelck wij
hebben moeten doen ende daer af betaelt 2-0-0
-
Item Joris Gerits ende Gerit Joris hebben elck een perdt gedaen doen die
guesen tot Vechell sanderdaechs nae Paesschen door quaemen getrocken
ende elck af gegeven 10 stuijvers, facit 1-0-0
-
Item den 4 maij heeft Jacop Tijssen ende Marten Meussen geweest komen
den Graeff om dien dat van schoutet van Pelant ons beschreven hadde om
die affreeckeninge te doen van den tressuier ende die perdt ruijters
ende doen geschoncken den tresuier eenen hase ende daer voer betaelt 20
stuijvers ende doen Marten ende Jacop verteert 17 ½ stuijvers, facit
tsamen 1-178
-
Item den 28 maij heeft Jacop Tyssen geweest tot Sertogenbosch om die
rijsmutsgarden te leveren van elck rot 45 ende doen verteert 13 ½
stuijvers ende heeft eenen nacht wt moeten blyven omdat men ten Bosch
niemant wt en liet gaen ende die soldaeten op eenen aenslaech wt thogen
0-13-8
-
Item den 20 junij heet Eymbert Diercx gereden geweest tot Sertogenbosch
bij mijn heer van Grobbendonck om eenen brief bij mijn heer te haelen
omdat wij soude volstaen mette bedden die wij tot Helmont gelevert
hadde, gelyck mijn heer Grobbendonck ons heer van Erp gelooft hadde,
dwelck hij al effenwel niet en heeft willen doen ende doen verteert met
Jacop Tijssen perdt X stuijvers ende doen verdorven ‘t perdt door die
groote heijte ende groote haeste dat ten Bosch moeste wesen want sij ons
geexecuteert hadden ende daer af betaelt tot meester Gerits van
meesteren ende verteerde costen die soma van 12-0-0
-
Item den 10 julij heeft Eymbert Diercx ende Jacop Tijssen gecocht ten
Bosch in den Gulden Vlegel een mudde haveren ende dat geschonken aen
Jost den Ruijter die ons dorp gelt gedaen hadde, welck mud haveren hem
gelooft was doen hij het gelt schoot ende daer voer betaelt 5-10-0
-
Item Cornelis Goijrts heeft den 3 julij gereden geweest tot Rurmundt om
die ruyters te betaelen hen voyerasie die maendt junius ende wtgeweest
drie daegen ende doen verteert met sijn perdt 2-14-4
-
Item den 24 julij heeft Eijmbert Diercx betaelt aen Marten Donckers die
somma van vijf gulden van heere van syne pleyten dar die onder die
brugge gelegen hadde doen die brugge gemaeckt worden 5-0-0
-
item mijn heer van Erp met synen knecht ende Jacop Tijssen hebben
gereden geweest tot Sertogenbossche om te vercrijgen aen mijn heer van
Grobbendonck dat dijn cornel die tot Berlecom laech dat die tot Vechell
niet meer leggen en soude gelijck hij niet en dede ende doen verteert
ende eenen nacht wtgeweest 4-0-0
-
Item Cornelis Goijrts heeft den 24 julij geweest tot Helmont op een
dachveert dat men die repartie vermaecken soude van de gemuijteneerde
ende doen verteert 0-10-0
-
Item Cornelis Goijrts heeft den 5 augusti geweest tot Alen op een
dachveert omdat die gemuijteneerde herwaegens van het quartier woude
hebben ende doen verteert 0-6-0
-
Item den 11 augusti hebben wij gegeven aen 23 soldaeten die quaemen
executeren van wegen Dubblet die somma twentich gulden twee stuijvers
twee ort ende doen moesten wij Roeloff Dielissen met geven, voer
executie 20-2-8
-
Item Gerit Ariens ende Eymbert Diercs hebben den 12 augusti geweest tot
Helmont bij die soldaeten die ons quaemen executeren van wegen Dubblet
om onssen gevangen los te crijgen, d’ welck wij niet en costen gedoen
ende doen verteert, ende eenen bode gegeven die ons tot Alen tegen quaem
omdat wij voort zoemen soude, 1 ½ stuijvers, tsamen 26 ½ stuijvers, ende
doen heeft Roeloff Dielissen met gegaen nae re(..)mandt voer executie
ende doen Roeloffen met gegeven drie gulden die hy tot Ruermundt verteer
heeft, facit tsamen 4-6-8
-
Item Cornelis Goijrts heeft den 3 september geweest metten schoutent van
Erp by den schoutent van Pelant om te vraegen hoe het stont met die
fortificatie van Sertogenbosch daer den schoutent van Pelant om tot
Bruessel was geweest ende doen verteert 0-15-8
-
Item den 8 augusti heeft Eijmbert Diercx cum suis drie tymmerluyden van
Erp die die bruegge gemaeckt hadden betaelt 33-0-0
-
Item Vornelis Goijrts heeft den 8 September gegeven Goijrt de Wilt van
Erp seven stuijvers dat hij eenen trommelslaeger voort nae Schyndel
vuerden die hij van Erp tot Vechel brocht 0-7-0
-
Item Cornelis Goijrts heeft den 15 september geweest ten Bosch om die
rijs te leveren ende doen verteert 0-11-8
-
Item Eymbert Diercx heeft den 23 september geweest ten Bosch om die rijs
aff te crygen die wij noch moesten leveren ende doen verteert 0-10-0
-
Iten Eijmbert Diercx heeft Jan Janssen den Cremer te Helmont gegeven II
gulden 5 stuijvers van dat hij met een perdt quaem gereden ende ons
waerschouden dat de ruijters soude hebben coemen excecuteren ende hij
geloofde dat men dijen dach noch daer soude sijnj, gelijck wij deden
ende doen Jannen gegeven 2 gulden 5 stuijvers soo van het perdt te
hueren ende eenen bode te reijden ende voer syn moeiten ende ick doen
tot Helmont gereden geweest 2-5-0
-
Item den 28 november Dierck Henrick Roeffen ende Cornelis Goijrts
gegeven eenen soldaet die van Helmont quaem ende ons quaem seggen dat
die Helmontse ruijters hier door soude coemen ende want men hem wat
woude geven soo en soude hy die hier niet door en brengen gelyck hij
oock niet en deden, ende doen hem gegeven 1-1-0
-
Item Gerit Jan Gerit Meus gegeven XXII ½ stuijvers van teringe die hij
verteert hadde doen hij ten Graeff geweest was om die bedden te haelen
met Gerit Jan Gerits 1-2-8
-
Item 3 februaris 1604 heeft Peterken Jan Henricx gehadt VII soldaeten
die sij den cost heeft moeten geven ende daer voer elcken soldaet
gereeckent 2 ½ stuijvers facit 2 gulden 2 ½ stuijvers. Item alnoch heeft
sij gedaen een tacx die nae Helmont was gedaen ende daer voer gereeckent
13 stuijvers, facit tsamen 2-15-8
-
Jan Willems van den Groenendael heeft oijck gehouden 14 soldaeten ende
elcken soldaet gereeckent 2 ½ stuijvers facit 35 stuijvers. Henrick den
Raijmaecker heeft oijck gehouden 4 soldaeten facit 10 stuijvers, ende
Eijmbert Dierck heeft oijck gehouden 32 soldaeten ende elcken soldaet 2
½ stuijvers facit 4 gulden, somma facit in alles tsamen 9-0-8
-
Item Wouter Melis heeft den 10 julij gevueert 4 commissarissen met vier
knechten tot Boxtel die van Graeff quaemen ende thogen nae Hoochstraeten
omdat leech te maecken het casteel ende doen Wouteren daeraf gegeven
3-0-0
-
Item Marten Meussen heeft betaelt aen Jan Bouwens op sijnen pacht 7
gulden 2 ½ stuijvers ende alnoch heeft hij gedaen 4 hoenderkens daer
voer gereeckent 20 stuijvers die men tot Helmont wech moeste schencken.
Item Merten Meussen geweest soo ten Bosch tot Helmont tsamen 19 gulden,
alnoch gedaen eenen spaij ende Symen zoon met Cornelis Goijrts eens tot
Helmont geweest tsamen 10 stuijvers, facit tsamen in alles 18-2-8
-
Item Eymbert Dierck heeft Rogier van Broechoven metter pleijten gevuert
18 malderen corens soo rogge als garst ende aen elck malder verdient 3
stuijvers facit 2 gulden 14 stuijvers d’ welck hem geconsenteert was van
ons schepenen dat men Broechoven die verteringe doen soude, hij soude
morgen ofte overmorgen wederom aen ons dorp verdienen 2-14-0
-
Item Seger Donckers gegeven oft gecort dertich gulden die hij van
onssentwegen betaelt heeft aen Stoffel van Houtert tot Weert ende alnoch
heeft hij betaelt aen Henrick Geerkens VII gulden van twee schaepen die
int leger gevuert waeren in Arien Donckers jaer, somma beloopt tsamen
37-0-0
-
In den iersten affgereeckent met Jan Arien Peters van synen jaerlycken
pacht 1604 ende daeraff betaelt 1o ½ gulden ende alnoch van ruijter
teringen ende ander oncosten die somma van een hondert ende vijff gulden
twee stuijvers, somma beloopt tsamen blyckende by affreeckeninge voer
schepenen gepasseert ende by die selve onderteeckent 105-12-0
-
Item affgereeckent met Antonis Jacop van sijn ruijter teringe ende bij
gereeckent eenen pacht van 10 ½ gulden in presentie van schepenen ende
by die selve onderteeckent, somma in alles aen hem betaelt 25-7-0
-
Item affgereeckent met Marten Lenssen in presentie van schepenen van
ruyter teringe ende den intrest van allen sijnen geleenden gelde dat het
dorp heeft gedaen, somma beloopt 37-11-0
-
Item affgereeckent met Jan Willem Lamberts in presentie van schepenen
van ruyter teringe ende ander oncosten die daer gedaen syn ende daer aff
hem betaelt die somma van 36-9-0
-
Item affgereeckent met Peter van Geestel in presentie van schepenen van
ruyter teringe ende oyck diensten die hij gedaen heeft met vaeren ende
daer aff hem betaelt 14-15-0
-
Item affgereeckent met Goessen Jan Aerts van teringe ende costen somma
dat daer verteert 3-5-0
-
Item affgereeckent met Dierck Henrick Roeffen van verteerde costen ende
van bode loon ende van sijn voratien die hij het geheel jaer voer het
gegeven heeft ende daeraff hem betaelt die somma van 190-9-0
-
Item affgereeckent met Dierck Henrick Vreijnssen in presentie van
schepenen van sijn ruijter teringe ende van waeren dat hij voer het dorp
heeft gehadt ende daeraff hem betaelt die soma van 10-12-0
-
Item affgereeckent met Jan Alerts in presentie van schepenen van ruyter
teringe ende meer ander daeraff wij hem betaelt hebben die somma van
11-9-0
-
Item affgereeckent met Gijsbert Jan Alerts in presentie van schepenen
van synen dienst die hij het dorp heeft gedaen met vaeren ende daeraff
hem betaelt 2-2-0
-
Item wij hebben vier waegens moeten doen aen mijn heer van Grobbendonck
in de maent mert ende is affgehangen geweest voer alle man ende soo is
elcken waegen aengenomen geweest dachs voer 3 ½ gulden ende hebben
wtgeweest 2 ½ dach elcken waegen ende sijn met naemen geweest den
iersten Hensken Jan Melis met den sijnen, Aert den Cuijper met den
synen, Peter Arien Mols met den sijnen ende Jacop Lambert Evers met den
sijnen, betaelt aen dese vier waegens 36-15-0
-
Item affgereeckent met Gerit Coemen in presentie van schepenen van synen
dienst die hij het dorp heeft gedaen ende oyck van ruyter teringe ende
voort van alles daeraff hem betaelt 9-15-0
-
Item Gerit Ariens ende Cornelis Goijrts hebben den 24 januarij geweest
tot Helmont met een certificatie om het gelt van Henrick Roeffen perdt
dat die gemuyteneerde van ons dorp gecocht hadde ende doen verteert
0-18-0
-
Item Jacop Tonis voer sijn gaen ende staen gegeven 9 gulden 3 ½
stuijvers ende voer een bedde dat hij gedaen heeft tot die muijters ende
doen is het bedde wederom coemen ende doen wederom gedaen tot Helmont
opt huijs ende daer voer hem betaelt 16 gulden, facit tsamen 25-3-8
-
Item Willem Aert Loijen heeft oijck een bedde gedaen tott muijters ende
doen wederom tot Helmont gelaeten ende daer voer hem betaelt 20-0-0
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||