RANB, toegangsnummer 1107, vonnisboeken van de Raad van Brabant te Brussel, inventarisnummer 553, fol. 194 vonnisnr. 163, d.d. 14-2-1502 (vonnis van 3-12-1498).

 

Transcriptie: Martien van Asseldonk

 

Alsoo in den maent van novembry int jaer IIIIC XCVIII (1498) oft dair omtrent questie ende proces geschiet, geport ende hangende hadde geweest in onsen Rade in Brabant tusschen die ingesetenen ende gebueren des dorps van Vechele impetranten ende aenleggeren ter eenre, Marten Delys, Henricke Huben, Janne Willems, Goessen Arnt Scepperss, Marten Loeyen ende Janne Goeyens van hen ende henne medeplegeren, ingesetenen van Eerde ende Creytenborch, gedaeghden ende verweerderen ter andere zyden.

 

Den voirs(creven) impetranten ende aenleggeren seggende onder andere in substancien dat wilen hartoge Jan van Loth(a)r(inge), van Brabant mede van Lymborch hadde t’anderen tyden te weten inden jaire dusent driehondert ende thien des woensdachs nae Sunte Petrus dage ad vincula den parochianen ofte gemeynte ende die voors(creven) parochie van Vechel wesende ende sortende ende nyemande anders op eenen erffelycken chyns als van zeven ponden Loevens hem ende zynen nacomelingen hertogen ende hertoginnen van Brabant dair voor te betalen, verleent der heyden ende gemeynten hier naer verclairt dat ten eynde dat die parochianen van Vechel ende nyemant anders die voors(creven­) gemeynte oft heyden voer hen ende huere nacomelingen onder den voirs(creven) erffchyns hebben besitten ende gebruycken en souden.

 

Soe waren derselve gemeynten oft heyden by den voirs(creven) hertoge gedesigneert ende begrepen gewest onder der limiten ende palen hier naer volgende, te weten van den gemeynten van den ingesetenen van Schindele beginnende by Truheestersgrave ende alsoe lancx den wege hier, streckende totten plecken geheyten Ricoutsvoert, ende van dair totter plecken genoempt Reenput, ende van dair totter gemeynten toe van Erpe beginnende aen den Langen dyck ende alsoe wederom comende ende ruerende aen de voirs(creven) gemeynte van Erpe, ende alsoe voirt tot Zweenslake, van dair voirt totter rivieren toe genoempt de Aa, ende van dair totter gemeynten toe van Uden, ende van dair totter gemeynten toe van Nysterloe, ende van dair totter gemeynten toe van Dinter, ende voirts van dair totter bruggen toe genoempt Hansvors brugge, ende van dair totten rivieren genoempt de Aa, ende van daer nedergaende totter plaetsen genoempt d’ Oude beke, van dair totter Nuwer beken, tot Eerde, ende van dair wederom streckende tot Truheesters grave.

 

Dat die voirs(creven) gedaighden ende tot dien alle die ingesetenen van Eerde ende van Creytenborch waren van den parochianen ende prochien van Eerschot die gemeynlic geheyten wordden parochianen van Sunte Oeden Rode, ende waren voir alsulck geacht gehouden ende bekent by eenen yegelycken die dair af wete ende kennisse hadden.

 

Dat die voirs(creven) gemeynten ende heyden alsoe die onder die voirs(creven) limiten gedesigneert wordden waren by den voirs(creven) parochianen van Vechel alleene ende op hunnen cost ende last vercregen, ende  hadden d(air) inne gestelt geweest mits d(air) voir betaelt hebben die somme van tweehondert ponden Leuvens, ende hadden alsoe die voirs(creven) hertoge Jan den voirscreven prochianen der prochie van Vechel voir hem ende syn naecomelingen voir die voirs(creven) heyden, vroenten oft gemeynte wairscap geloift tegen eenen yegelycken die hen d(air) inne, ende den limiten der selver eenich belet, swernisse oft ongebruyck doen soude willen, geloeven die af te doene ende te bescuddene.

 

Ende soe noch den voirs(creven) van Eerden ende van Creytenborch als wesende parochianen van Eerschot ende egheenssins van den voirs(creven) prochien van Vechel recht, actie noch intrest en competerende in de voirs(creven) vroenten, gemeynten oft heyden ende dat zy dairom niet en behouden huere beesten dair inne te driven noch torven te stecken oft den voirs(creven) impetranten eennen belet dair inne te doen.

 

Desen nyet nedestaende soe hadden hem eenige van den voirscreven ingesetenen van Eerde ende van Creytenborch als te weten der voirs(creven) Marten Jan Delis, Hanrick Huben, Jan Willems, Goessen Arnt Sceppers, Marten Loyens, Jan Goyens met meer anderen hennen medeplegeren gevordert tegen den danck ende wille der voirs(creven) impetranten ende aenkome hueren voirs(creven) rechten carten ende privilegen binnen den voirs(creven) vroenten oft gemeynten huer beesten te driven ende torven ter stecken.

 

Ende want dat merckelic ware tegen recht, reden ende justicie soe waren der voirs(creven) impetranten aenmerckende dat zy metter redenen nyet en costen geprouffyteren, metten voirs(creven) van Eerde ende Creytenborch clachtich gevallen aen ons te komen gaende tegens dat voirscreven is.

 

Ende hadden dair op gewonnen onsen oipenen brieven vuyt crachte van ende welcken den voirs(creven) persoenen ende eenen yegelycken van hen bevolen hadden geweest dat zy hen verdragen souden in de voirscreven vroenten ende gemeynten den voirs(creven) impetranten by den voirs(creven) wylen hertogen Janne vuytgegeven ende verleent haer beesten te scouwen, torven te stecken oft heyde te mayen, mair die den voirs(creven) impetranten payselic ende vredelic te laten besturen ende gebruycken ende tot dien hen restitueren alsulken schaden ende intresten als die selver impetranten ter saken van dien gehadt ende geleden hadden.

 

Ende mits dien dat die voirs(creven) personen hen tegen die voirs(creven) bancken opponeerden sekeren dach dair toecomende ende nu lange overleden, hen bescheyden hadde geweest om te syne ende te compareren in onsen voirs(creven) Rade ende om redenen van heure voirs(creven) oppositie aldair op te doen ende te vercleren.

 

Dat ten voirs(creven) dage dair op dienende oft anderen dair af behoirlic onderhouden den voirs(creven) partien oft huere procureurs in den selven onsen Rade comparerende van wegen der voirs(creven) impetranten hadde in affecte verhaelt geweest tegen des voirs(creven) is.

 

Ende overmits dien ende anderen redenen ende midt hen (gehouden) ten eynde van den interemente der voirs(creven) oepenen brieven by hen van ons gewonnen ende van den voirs(creven) bancken dair vuyt geprocedeert.

 

Ende dat die impetranten nae vonisse  van ons ende van onsen voirs(creven) Rade soude wordden geseight ende vercleert dat die voirs(creven) openen brieven waren wel ende te rechte gewonnen ende de voirs(creven) bancken den voirs(creven) gedaighden gedaen nae goeder saken, dat t’ onrechte ende mit quader saken die selve gedaighde hen dair tegen hadden geopponmeert.

 

Ende dat hairer voirs(creven) opposanten niet tegenstaende die vroenten ende gemeynten d(air) af  boven ende in de voirs(creven) onse oepenen brieven (nopen) geruert was, souden verclaert wordden den voirs(creven) parochianen ende andere ingesetenen van Vechel toe te behoeren.

 

Ende souden die voirs(creven) gedaighden geduempt ende bedwingen wordden hen die te laten pyselic ende vredelic gebruycken ende hen d(air) inne, het ware met hunnen beesten dair op te scouwen, torf te steken oft hoey te mayen, egheen belet te doene, ende voers hen te restitueren tegen des zy d(air) af gebuert oft geprofiteert hadden, makende heysden van costen gedaen ende te doene in dese justicien in gevalle van processe.

 

Ende den voirs(creven) ge(daeg)den dair op antwoirdende ende onder d’andere seggende in substantien ter contrary hen dat non disposien van rechte, soe non peyselic ende vredelic eenige dingen besete oft gebruyct hadde langen tyt, die prescribeerde alsulken dingen oft trecht van dien besonder als die selve syne possessie soe lange ware dat van de conrarien van dien egheene memorie en was, want in die gevalle werdde hen by sulke syn der langen possesseren vercregen recht ende titule, alsoe dat hen van egheenen noode en ware anderen titule te allegeren oft te behoeven.

 

Seighden voirts dat die met alleene ongeradden in de prescreptie van eenige gronden oft der rakent van dien, mair oick in servituten als ware trecht van heyde te beweyden ende torven dair vuyt te delven vuyt te slaen ende dair gelycke die welcke ock in den propretie dragen mochten wordden by sulke langere possessien, oic sonder enigen anderen turbie dair toe te behoeven, want dan worden gepresumeert ende by de rechtere gejurediceert vuyt sulker langer possessie ende gebruycke.

 

Seighden nogh dat by wylen hertogen ende hertoginne van Brabant onsen verbonderen den goeden luden van onse stat ende meyerien van tshertogenbosssche ende andere (fondregen) voirtyde hadde verleent geweest dat soe wyy buyten der voirs(creven) stad oft meyeryen der selver eenige goeden beseten hadde over dertich jairen als voir syn erve ende propre goet, dat dye sculdich was ende beoiude dair inne gehouden te wordden ter ewigen dagen.

 

Ende desen gepresupponeert soe ware te weten dat by ende omtrent der prochien van Sunt Oeden Rode te Vechel wairs aene gelegen waren twee cleyne gehuchten geheyten Eerde ende Creytenborch. Dat die ingesetenen van den selven gehuchten, nu gedaighde, over een, II, X, XX, XXX, XL jairen ende meer alsoe dat van der contrarien egheene memorie en ware altyt hadden vore ende als hunre gebruyct ende gepossesseert die gemeynten van Vechele ende dair af in der voirs(creven) oipenen brieven by de voirs(creven) impetranten gewonnen mentie gemaict werde, soe met hunnen beesten dair op te driven ende te weyden, soe met torven dair op delvendtt of te slaen, heyde te mayen ende anderssins, gelyc die van Vechel.

 

Dar zy die selve huere possessie van soo langen tyde als voir ende gesundert hadden gecontinueert ten aensiene ende welweten van den voirs(creven) van Vechele, nu impetranten, sonder dat de selver hen daer inne eenige stoot of belet gedaen hadden. Ende oft hen dair inne eenige stoot oft belet hedaen mochte geweest hebben, soe hadden zy dat met rechte wederstaen.

 

Ende omdat te verclaren ende om des wille dat die voirs(creven) impetranten hen pynden Lucas van Houthem stoot te doen int gebruyck van den voirs(creven) gemeynten ter saken van syn erve geheeten Creytenborch, soe hadde hy hem dair tegen geopponeert. Alsoe dat by vonisse van ons voirs(creven) rade hy gehouden ende gemainteneert waire geweest in de voirs(creven) possessie ende gebruycke.

 

Dat insgelycx de voirs(creven) gedaigde met sekeren beleth hen forcelick gedaen by de impetranten in den voirs(creven) gebruycke nu onlancx hadden gewonnen brieven van maintenue ende waren te slote oic in  de selve henne possessie ende gebruycke by vonnisse oft app(rehen)tie van onsen voirs(creven) Rade gehouden ende gemainteneert, alsoe altyt die voirs(creven) heure possessie ende gebruycke pyselic ende vredelic continuerden.

 

Ende al wesen soe dat den voirs(creven) gedaighden by de voirs(creven) lange possessie ende gebruycke sulc als van vercrigen waren geweest, recht ende titule forten voirs(creven) gemeynen om dair op henre voirs(creven) beesten te driven, torven te slaene, heyde te mayen ende andessins de selver te gebruycken, ende dat dair om den voirs(creven) impetranten reden noch sake gehadt en hadden hen d(air) inne eenige questie te maken.

 

Desen rechten niet tegenstaende hadden sy hen gevordert de voirs(creven) pretense oepene brieven int petitorie  te winnen ende onder decsel van dien der voirs(creven) gedaighden in de selven onsen Rade te betrecken.

 

Seighden voirt antworde ende solucie gevende der voirs(creven) gedaighde, ende inden iersten op tgene aldair die voirs(creven) impetranten allegeerden dat wylen hartoge Jan in den jare duysent drie hondert ende then hen soude op sekeren erfchyns vuytgegeven hebben henre vroenten ende gemeynten ende dat alsoo die voirs(creven) gedaighden dair inne oft ten recht, actie oft toeseggen en soude hebben etc.

 

Dat al waert soe dat van die vercrige eenichssins bliken, soe en sonders nochtans dat den voirs(creven) gedaighden niet hadden moegen syn by tgene dat voir geallegeert is, want dair vuyt clairlick blyckt dat zy by recht ende dingen prescripten resolverende vuyt huerder voirgaende lange possessien ende gebruyck recht, titule ende toeseggen gecregen hadden in de voirs(creven) vroenten ende gemeynten, emmers om de selver te moegen gebruycken, alsoe den hairen in den manieren voire verhaelt.

 

Ter dien duende grootelic dat der voirs(creven) gedaighde ter sake van den voirs(creven) gemeynte in alle gebuerlycken lasten mede geven ende contribueerden ende over lange gehouden ende gecontribueert hadden ende doir hen somtyts bedwongen geweest ende die boeten daer in staende van hen genomen.

 

Ende om de voirs(creven) lasten int besunder te uitkeren, soe hadde zy mette voirs(creven) impetranten moeten scharen onderhouden die lantweren op d’ander zyde van der rivieren geheeten die Aa, gelegen op die palen ende frontieren, hadden oic die riviere geheeten de Aa moeten hulpen reynigen ende vegen metten voirs(creven) impetranten ende gelyc den ingesetenen van Vechel, hadden boven desen moeten die vliegende zanden op die voirs(creven) vroenten ende gemeynten hulpen sceppen ende ander geburlycke costen dragen, ende dat ter saken van den geburlycke rechte ende anders niet.

 

Dat nyemant sculdich en was noch en behoirde der voirs(creven) gebuerlycke lasten ende dinsten te helpen dragen, hy en behoirdt oic mede te genieten ende te gebruycken dier gemeynten ende dair inne gerecht te syne inne alulcken dorpen daer hy alsulcken lasten mede hulp dragen.


Ware oic wair dat t’ anderen tyden die voirs(creven) impetranten in den processe dair voirs(creven) Lucas van Houthem expresselyc geallegeert hadden ende indireckt bekent dat meer ingesetenen van Eerde ende Creytenborch gebruyct hadden van voirs(creven) vroenten ende gemeynten, mitsdien dat zy schot, lot ende onraet met hen gouden, meynen dat want die voirs(creven) Lucas dat niet en dede hem doen dair by d(air) af te procureren, vuyten welcken clairlyck blickt dat die intentie van den voirs(creven) gedaighden gefundeert was op die confessie der voirs(creven) impetranten.

 

Ende boven alle desen, soe seighden die voirs(creven) gedaighden dat die gehuchten van Eerde ende van Creytenborch dair die voirs(creven) gedaeghde woonden gelegen waren binnen den prochie, paelsteden ende limiten van der voirs(creven) vroenten ende gemeynten die welcke in de carten ofte brieven des voirs(creven) wylen hertogen Jans begrepen waren. Oiyck waren dese voirs(creven) gehuchten der prochien van sake Vechele nairdere gelegen dan der prochien van Rode.

 

Ende dat zy gedaighden alsoe binnen den selven limiten geseten waren, dat hen niet moegelic en waren vuyt henre huysen, woensteden ende erven ter eeniger prochiekercke te comen oft hun beesten ter eeenige plaetsen te driven het en ware onder eenich deel van der voirs(creven) gemeynten van Vechele, waer alle die selve huysen ende wooningen op der selver gemeynten stonden ende altyt gestaen hadden. Insgelicx lagen vele van de wonende landen ende erven der voirs(creven) gedaighden binnen der voirs(creven) prochien van Vechelen.

 

Ende hier tegen en diende niet dat zy allegeerden dat nae inhouden van den brieven ende carten des voirs(creven) wylen here Jans hen verleent tvoirs(creven)  gehuchte van Eerde soude syn ren van den palen oft paelsteden der voirs(creven) vroente ende gemeynten, waren nu noch de paelsteden der die voeirs(creven) vroente ende gemeynte, hen extendeerden tot Eerde soe waere dair ter verst ende inclusie totten vutersten van.

 

Ende want die voirs(creven) van Vechel extenderen selve hunre carte totten vuytersten limiten van Eerde, indien dat zy vele ende diverse stucken van gemeynten liggende verre over de zyde dair Eerde begenste vuytgegeven ende vercocht hadden als liggende binnen de voirs(creven) carten binnen welcken lymiten der voirs(creven) twee gehuchten oic gelegen waren.

 

Oic scutten die gesworenen van Vechele die vrempde beesten comende tusschen d’ ierste ende die vuterste limiten van Eerde ende namen d(air) af die boeten, d’welcke zy niet en souden moigen doen soe verre die carte hier niet en extendeerde totten verren soom van Eerde ende alsoe ware Eerde dair inne oic begrepen

 

Oic en ware anders niet geloeffelic dat die voirs(creven) impetranten die voirs(creven) gedaighde ende huere voirsaten van soe langen tyden der voirs(creven) vroente ende gemeynte souden hebben laten gebruycken ende tselve gebruyck prescriberen.

 

Te meer soude men bevinden dat die voirs(creven) gedaighde van jair te jair altoos hadden moeten betalen t’derden deel oft d(air) omtrent van den chynse die de voirs(creven) impetranten ons sculdich waren ter saken van den voirs(creven) gemeynt ende dair af die voirs(creven) carte mentie maicte, te weten van VII libra Loevens ende dat in handen van de geswoorenen van Vechele d’welcke geheeten wordde den heyde chyns.

 

Tot dien inkomste de selver allegatie in desen den voirs(creven) gedaighden niet geprediceren, want al en competerende hen egheen recht vuyt crachte van den voirs(creven) carte, soe competerende hen nochtans recht vuyt crachte van den voirs(creven) prescriptie ende vuyt dien dat zy altyt hadden ter saken van dien metten voirs(creven) van Vechele in alle gebuerlycken lasten gelyc boven geruert is moeten contribueren ende hunnen chyns betalen.

 

Ende by dien ware oic gesolveert dat die voirs(creven) impetranten allegeerden dat die voirs(creven) gedaighden niet en souden geseten syn binnen der voirs(creven) prochie van Vechele, ende alsoe oic onder die voirs(creven) carte niet en waren begrepen, want dair tegen diende hen die voirs(creven) prescriptie.

 

Ten dien seighden de selve gedaighden dat vele ende diverse dorpen ende plaetsen gelegen waren binnen der meyeryen van den Bossche dair onder oic de voirs(creven) gemeynt (centrelikx) gelegen was, dair eenige gehuchten van dien dorpen ende plaitsen aenbelend waren, ende van heuren vroenten ende gemeynten genietten, die welcke nochtans niet en waren parochianen van alsulcken dorpen oft plaetsen, noch brieve noch zegel van sulcken gemeynten oft gebruycke en hadden hen verleent by heeren oft by princen, als zommige van Stryp ende huere in de gemeynten van Stiphout, zommige van Helmont van Beke ende van Ricxstel in de gemeynte van Bakel, zommige van Scindel ende van Asten in de gemeynte van Rode, ende sommige van Rode in de gemeynte van Zonne ende vele meer andere.

 

Mair alsoe vele meer dat de voirs(creven) van Eerde ende Creytenborch contribueerden ende mede gouden met dien van Vechele dwelcke die andere gehuchten oft dorpen alsoe niet en deden.

 

Ende ter contrarie van dien soe waren oic in de voirs(creven)  meyerie diverse dorpen d(air) af die carte van den gemeynte verleent spraken op die ingesetenen van sulken dorpen, ende nochtans en hadden eenige heertsteden van alsulken dorpen egheen gebruyck van der gemeynten van dien dorpe. Mair andere vrempde persoenen vuyt andere dorpen gehuchten den selver, als tot Sunt Oeden Roede alwair waren vyf verscheyden heertsteden oft gehuchten, dair af die drie alhier gebruycten der gemeynten van Rode, ende d’ander twee niet, mair andere vrempde als voir verclairt ware gebruycten der selver.

 

Ende vuyt dien wair clairlic te gevuelen dat men hen in desen ende gelyken manieren niet naictelic en hadde te funderen  op d’inhout van eenigen carten, mair behoirde men meet te considereren op die geprescribeerde possessie ende gebruyck van den selven.

 

Concluderende overmits dien en anderen redenen ende and(worden) en die voirs(creven) gedaighde ten eynden van subscriptum ende abriptum van den oipenen brieven by de voirs(creven) impetranten van ons in dese manier petitione gewonnen, dat die ten proffyt van den selven impetranten nyet en souden wordden gehouden, mair vercleert dat den voir(creven) gedaighden in de voirs(creven) gemeynte recht competerende, ende dat die voirs(creven) impetranten souden geduempt ende bedwongen wordden hen daer gelyck zy tot huerer gedaen hadden, ende alsoe hen toebehoirende te laten gebruycken ende hen d(air) inne egheen belet te doen, makende in desen oic heysen van costen gedaen ende te vore in dese instrumenten in gevallen van processen.

 

Den selven impretanten d(air) op replicerende, dat zy onthouden den voirs(creven) gedaighden dat die huysen van Eerde van Creytenborch ende die erven dair toe behoerende waren alsoo gelegen in de prochien van Vechel ende binnen hueren limiten als dat den selven niet mogelic en ware vuyt noch inne te gaene dan over die vroenten ende gemeynten dair questie om was, ende dat alnoch blycken dat die voirs(creven) gedaighden binnen den voirs(creven) limiten geseten waren.

 

Dus men soe en soude dat den selven egheen recht, tytel oft actie te moegen geven, horen voirs(creven) vroenten ende heyden aengesien dat die selve vroenten ende gemeynten alleenlyck gecocht, vercregen ende verleent geweest hadden den vooirs(creven) parochianen van Vechel ende niemand anders, ende want dan die voirs(creven) gedaighde egheene parochianen en waren van den voirs(creven) prochien soe bleeck dat zy totten voirs(creven) vroenten, heyden ende gemeynten egheenen titul, recht noch actie en mochten pretenderen.

 

Ende omdat naider te bewysen, soe seighden voir replycken der voirs(screven) impetranten dat die voirs(creven) gedaighde ende alsoe alle die ingesetenen van Eerde ende Creytenborch haelden ende ontfingen dagelycx huere sacramenten van der heyliger kercken vuyter voirs(creven) prochiekercken van Eerschot die gemeynlic geheijten ende gehouden wordde van Rode ende en haelden mede en nemen die voirs(creven) ingesetenen haren sacramenten nyet vuytter voirs(creven) prochie van Vechel.

 

Dat tot desen soe wordden die voirs(creven) huysen ende woeningen alsoe die onder Eerde ende Creytenborch liggende waren dagelicx getelt ende begrepen in de heerttellinge als voore inngesetenen, geburen, supporsten ende parochiaenen des dorps oft vryheyt van Sunte Oeden Rode.

 

Ende mochte die voirs(creven) gedaighde ende met hen vele meer andere innegestenen van Eerde ende van Creytenborch dagelycx ter huere gelusten gebruycken der gemeynten vroenten oft heyden van de voirs(creven) vryheyt van Rode, gelyck hueren nageburen die dair samen op der selver zyde van den riviere geheyten de Dommel die vele beter ende prouffytelicker was dan die gemeynte van Vechel, want op die gemeynte van Rode vele meer ende beteren torf was dan op die voirs(creven) gemeynte van Vechel.

 

Ende tot dien soe soude men beter ende gevuechelyke houden op die voirs(creven) gemeynte van Rode vyftich hondert schapen om gans ende gesondt in den buyck te bliven dan op die voirs(creven) gemeynte van Vechel vier hondert.

 

Dat der selver gedaighde tottet voirs(creven) gemeynte wel ende gevuechlick connen mochten ende dat daer diversen enge wegen oft banen wairen die van Eerde ende Creytenborch hen scicten tottet voirs(creven) gemeynt van Rode op welcken wegen men nyemant scutten en mochte daerinne drivende met synen beesten van wair plaetsen hen oic quaeme.

 

Seighden voirts voor ripelyke der voirs(creven) impetranten dat die voirs(creven) gedaighde goude met dien van Rode inder beden sortingen ende andere gebuerlyke lasten ende niet met dien van Vechele, hebben oyck die selve gedaighde hun gebuerlycke rechten gewesen als van scepenen ende geswoerenen te wesen met die van Rode, ende niet dien van Vechel.

 

Dat dair enboven soe waren die voirs(creven) gedaighden van der jurisdictie ende onder den bedrive van dien van Rode ende nyet onder die van Vechel in sulken wijs dat soe wanneer die van hueren ingesetenen te rechte geport wordden voir die banck oft gerichte dan die van Vechel soe dede hun die selve terstont vuytscriven wanneer zy allegeerden huere vryheyt van hueren poert  van Rode.

 

Dat die erven dair die woenhuysen van den ingesetenen van Eerde ende Creytenborch op stonden niet en waren gecocht geweest tegen die van Vechel.

 

Dat mochte men openbairlicke macken vuyt dien dat alle die erven onder Rode ende bynnen der prochien van Rode gelegen gronden dair af den heer hueren grontchyns int chynsboeck van Rode ende niet int chynsboeck van Vechel.

 

Wair oock te weten dat den palen, reenen ende limiten van eender gemeynt geven alleen onderwys hoe verre dat die coepers sulken gemeynt gecocht hebbende dier mochten gebruycken, mair en gaven gheen onderwys wye die gebruycken soude.

 

Mits den welcken al saten die voirs(creven) gedaighde alle binnen de limiten der gemeynten van Vechel, nochtans en souden zy dair vuyt nyet gericht wesen totter selver gemeynte.

 

Ende aldair die voirs(creven) gedaighde  pretendeerden gericht te wesen totten voirs(creven) gemeynte mits dien dat zy seighden d(air) af van soe langen tyde in possessien geweest te hebben, dat van de contrarie egheen memorie en was, seighden van de riplyke die voirs(creven) impetranten dat dat een ongefundeert voirmentie ware ende omdat te bewysen soe niet te weten dat soe wye ontfangbair soude moegen wesen eenige possessie voirt te stellen om dair mede bequaeme  prescriptie te vercrigen, die behoirde dair toe te hebben bequamen tytel ende recht.

 

Ende dat hen tselve gebruyck v(ercregen) hadde vuyt crachte van synen bequame richte ende nyet vuyt gracien, vuyt scepen, forma lantrechte oft van hueringen.

 

Dat die voirscreven gedaighde tottet voirs(creven) vroenten oft heyden egheenen wettige tytel noch recht en hadden.

 

Dat bleeck vuyt den ghenen des hier voirt geruert ende by gebroght is, ende besundere dat die voirs(creven) vroenten ende heyden dair questie om was waren alleenlic verleent geweest den prochianen van Vechel ende nyemande anders.

 

Tot desen soe ware te aanmercken dat nar den costumen ende ouden hercomen van Peedelant aldair velen heyden, vroenten ende gemeynten ende oick diegheen dair questie om was, gelegen waren onderhouden ende naegevolght van alsoe lange tyden dat van der contrarie egheen memorie en was, soe en vercreech nyemant rech, actie noch prescriptie tot enigen oepen vroenten, gemeynt oft heyden vuyt saken van possessie oft gebruycke, mair behoirdt dair toe te hebben vercregen tytel van vercrigen, want hondert jare possessie ende meer sonder wettigen tytel van vercryge en maicte niet eenen dach rechts op oipenen vroenten ende gemeynt.

 

Dairboven desen soe ware wel te geloeven dat alsulken posessie ende gebruyck als die voirs(creven) ingesetenen van Eerde ende van Creytenborch mochten voirstellen ware somwylen by gedoege ende gracie ende nyet van rechts wegen van dien van Vechel toegegeven, mits dien dat die selve ingesetenen gaven dair voir jairlicx eenen sekere somme van penningen, dat een jair meer ende dat ander jair min, welcke penningen waren een oirsake van den gedinge tusschen die van Vechel ter eenre ende eenigen van den ingesetenen van Eerde ende van Creytenborch, te weten Lucas van Houthem, ter andere zyden.

 

Mits welcken penningen die selver van Vechel hadden geleden ende geheugt dat die voirs(creven) ingesetenen der heyden ende vroenten hen competerende gebruyct hadden.

 

Dat openbair ware dat soe wanneer­ tusschen twee dorpen rees eenich gedinge om een parceel van vroenten of gemeynten ende dat dat parceel een yegelyck van den voir(screven) twee dorpen in synen carte ende octroy hadde begrepen hetwelck parcele sulke twee dorpen menegen tyt tsamen hadde gebruyct, soe datter egheen contrarie memorie dair af en ware, ter vuytdracht van alle gedinge wordde dat parceel  van den gemeynten des dorpe dwelck die outste carte ende octroy hadde toegewese ende nyet den gheenen die de joncxste carte ende possessie d(air) af hadde.

 

Mits den welcke alsoe die joncste carte ende octroy mettet posessie op dat parceel egheen recht gemaken en konste in die erffelicheit. Soe en mochte oic die possessie alleene sonder carte ende octroy te hebben egheen recht gemaken in die erffelicheit.

 

Dat tgebruyck dair die voirs(creven) gedaighde af reeden toegegaen ware geweest, ende bij die van Vechel gecolleteert vuyt dien dat die selve van Vechel plagen oick t gebruyck te hebben van de gemeynte oft vroente met die van Schindel, die welcke zeer groot ende goet was, ende die dair af als nu niet meer en mochten gebruycken.

 

Dat sulken gebruyck ende possessie als die voirs(creven) gedaighden ende ingesetenen van Eerde ende van Creytenborch  voirstellende waren, waren met recht geinterrumpeert ende geturbeert geweest, aengesien dat in den jare onss heren doen men screef duysent vierhondert LXXIX (1479) mits dien dair Lucas van Houthem soe by hem selven soe by synen myer ende pachter, alsoe eenen van den voirs(creven) ingesetenen van Eerde ende Creytenborch, pretendeerde gericht te wesen tottet voirgen(oemde) vroenten, gemeynten ende heyden, dair oic als nu questie om was, ende dat vuyt saken van die questie in onsen voirs(creven) rade geport hadde geweest, ende in welcke questtie werdde onder d’ andere gecontendeert als dat met vonisse van den selven ons Rade soude werdden verclairt dat hem in de voirs(creven) vroenten ende gemeynte oft heyden egheen recht en competeerde. Ende dat zy hen souden verdragen van den (onuparten) besette ende gebruycke der selver, welcke questie noch hangende wair onbeslicht.

 

Dat insgelycx vuyt saken voirs(creven) questie geweest hadde voir ons rentmeester van Den Bosch ende mannen van leene van Peedelant tusschen eenigen van Vechel ter eenre ende Lambrechten van Taertwyck, Michiele van Taertwyck, Henricke Craen, Janne Craen, Gerlys Craen ende decken ende maester van Eversrode met hunnen medeplegeren als ingesetenen van Rode, alsoe die voirs(creven) gedaighde waren, aldair soe verre geprocedeert hadde geweest.

 

Dat vonnisse ten prouffyte van die van Vechel ende ter achterdeele van den voirs(creven) ingesetenen gegeven geweest hadde, ende was by dien vercleert in affecte dat die voirs(creven) ingesetenen van Erschot oft Rode totten voirs(creven) vroenten oft gemeynte niet gericht en waren.

 

Seighden voirts voor riplycke die voirs(creven) impetranten darnars dat deselve die voirs(creven) van Eerde ende van Creytenborch egheen recht en competeerde in de voirs(creven) vroenten oft heyden dan vuyt gracien ende gehuechenissen, ende dat zy dat anderssins meynden te gebruycken, soe hadden huere beesten te meer stonden geschudt, gescouwen ende opgedreven geweest, waren oick vuyt saken van dien te rechte geport geweest gelyck boven dair af ewat vercleert was.

 

Ende als eenige van den voirs(creven) gedaighden hen verdeden de selve vroenten te willen gebruycken ende de voirs(creven) impetranten met rechte ende brieven van mandementen dat hadden belet ende hen doen verbieden, soe hadden zy geobedieert ende verclairt hen niet te willen opponeren, alsoe by expresse bekennende dat zij tot oft in den voirs(creven) vroenten recht, actie oft possessie en hadden.

 

Ende aengaende dien dat die voirs(creven) gedaighde seighden dat zy den chyns betaelt hadden met dien van Vechel van den voirs(creven) vroenten ende gemeynte, pretenderende vuyt saken van dien totten selven gerecht te wesen, seighden die voirs(creven) impetranten voir riplycke dat zy dat waer merckelycken onthouden, mair wel ware wair dat zy t’anderen tyden betaelt hadden die van Vechel ten selve somme gelyck boven genoemt stont vuyt saken van dien dat zij van gracien gebruycken mochten der voirs(creven) heyden ende gemeynte. Ende als van anderen chynsen dair af die voirs(creven) gedaighde ruerden soe en soude men niet vindden dat die van Eerde ende van Creytenborch eenigen chyns geldende waren aengaende den VII libra Luevens die men jairlycx geldende was vuyt saken van den voirs(creven) gemeynten. Mair betailden die voirs(creven) parochianen van Vechel dien alleene alle jaire aen den rentmeester van Helmont.

 

Wair oick was dat die voirs(creven) van Vechel hadden over vele jaren voirleden vercocht eenigen van Eerde ende meer anderen dorpen, nyemande nochtans van Creytenborch, sekere partiteyten van hunne vroenten ende heyden met eenigen condicien van te betalen dien van Vechel eenige chynsen d’een meer ende d’ander min, die welcke die coopers geapproprieert hadden ende gevueght tot hunnen erven ende die beheympt ende gesepareert van den anderen gemeynten, vroenten ende heyden, vuyt saken van den welken die selve coopers geldende waren dien van Vechel soe voirs(creven) is eenen jairlicschen chyns, te weten d’een meer d’ander min, ende dat nae advenant van sgenen dat zy alsoe gecocht ende vercregen hadden.

 

Ald(air) die voirs(creven) gedaighde seighden soe (...) dat tot Vechel loopende was een riviere genoempt de Aa ende dat die tot gemeyne coste ende laste van dien van Vechel ende van Eerde ende Creytenborch onderhouden wordt, dat zy oick alle andere gebuerlycke lasten gesamentlic dragende waren, seighden voir riplycke die voirs(creven) impetranten dat hoewel die voirs(creven) ingesetenen van Eerde ende van Creytenborch hielpen onderhouden die voirs(creven) rivier soe en konste dat niet gedienen noch geargueren in de voirs(creven) vroenten ende gemeynte.

 

Ende om die te Vechele soe ware waer dat soe wanneer die voirs(creven) rivier overliep van water ende dat d’ water nyet wech geloopen noch gelost en konste gelyc dat dicwylse gebuerde in natten jaire, soe verdroncken die beempden, erve ende vruchten die dair alomme gelegen waren in sulker wys dat zij dair mede grooterlic beschadelyc werdden, ende want die voirs(creven) ingesetenen geguet ende geerft waren by der voirs(creven) riviere, soe was hen van noode der selver riviere te hulpen onderhouden ende rynegen.

 

Ende hoewel die voirs(creven) van Eerde ende van Crytenborch mits hueren voirs(creven) gronden gehouden waren te rynegen ende hulpen onderhouden die voirs(creven) rivier, soe en konsten zy nochtans d(air) inne egheen recht noch actie pretenderen.

 

Noch en beraempde den selven oic d(air) inne niet te visschen, mair soude in dien zy dat doende bevonden waren gestraeft ende gecorrigeert wordden ter prouffytelyke beternissen.

 

Dat voirs(creven) alle dieghene die binnen Eerde ende Creytenborch woonachtich ende geboren waren poirters ende poirterssen van Rode waren posseserende, ende mits desen ende andere redenen ende middelen der voirs(creven) impetranten in de eynden ende conclusie by hen genome als boven.

 

Ende den voirs(creven) gedaighde dupliceerende ter contrarie dat vuyt den ghenen des vore vuyt hueren nergens geallegeert ware clairlic te gevuelen was dat men hen in desen ende gelycken manieren niet naictelic en hadde te funderen op d’ inhout van eenige carten, mair behoirde men meer te considereren op de geprescripeerde possessie ende gebruyck van den selven.

 

Ende vuyt desen bleeck dat zeker ongefundeert ende onwaerachtich was dat die voirs(creven) impetranten allegeerden dat in den voirs(creven) meyerie men niet en soude moegen sonder tytel eenige alsuccke vroenten oft gemeynten prescriberen ende dat dat dair soude syn gecostumeert ende dair om onthouden die voirs(creven) gedaighde dat nodelicke ende bij expresse ende persisteerden int gemeyn geschr(even) recht soe van hueren wegen geallegeert.

 

Onthouden oic die voirs(creven) gedaighde de voirs(creven) impetranten tgene dat zy seighden dat die selve gedaighde wel souden vuyt hunnen huysen gaen ende huer beesten driven sonder over die voirs(creven) vroente oft gemeynte te comen, ende persisteerde int feyt vore van hunnen wegen ter contrarie van dien geallegeert. Mit oic anderssins advers desen ende andere redenen ende middelen by hen als boven geallegeert.

 

Inde maden ende conclusie by hen als vore genomen welcke partien soe gehoirt in onse voirs(creven) Rade, hadde geordineert geweest dat zy soude scriven ten eynden by hen bedinght by feyten contrarie, ende van hunnen voirs(creven) gescriften dienen ter comen sekeren anderen dage hen dair toe bescheyden.

 

Omdat gedaen ende hen voirsten geschriften gewisselt geaccordeert ende geadverteert soe gewoenlic was hen te ordineren commissarissen die de wairheyt dair af souden ondersoeken, heure voirs(creven) proces ter instancien ende sulken instantie om wysen, ende dat soe geinstrueert ende in state om wysen gestelt ende brengen binnen sekere tyde dair toe geordineert.

 

Omdat gedaen allet die selven dair selver p(ar)tien dair nair voirts te appointeren het ware met rechte op dat men konste oft andere soe behoet soude, welcken appointemente naevolgende hadden den voirs(creven) partien comisssarissen geordineert geweest, die welck ondergenomen huere voirs(screven) gescriften hueren thoen dair op hadde verhoirt ende hunne voirs(creven) proces geinstrueert ende in state om wijsen gestelt.

 

Ende dat  gedaan tselve huere proces overbrachte in handen van onse voirs(creven) Rade aldair namaels die voirs(creven) partien oft hunne procureurs comparerende ende hen ter meer stonden procurerende zoe men exustelic hadde versocht geweest dat men hen voors recht des noode in ende opt voirs(creven) proces doen te bebeten.

 

Dat oversien ende gevisiteert in onsen voirs(creven) rade wel ende int lange tselve proces ende alle tgene des dair by blyckt ende geconsidereert tgene des men in desen behoirde te consideren ende dat soude konnen oft moegen gemeneren wy met goede ende rype deliberatien hebben geseight gewest ende vercleert, ende by desen onsen vuytterlycken wonnisse seggen, wysen ende vercleren voir recht dat die gemeynte ende vroenten dair questie om is ende binnen der carten ende brieven by de voirs(creven) impetranten dair af gewonnen begrepen, den selven impetranten alsoe parochianen ende ingesetenen van Vechel alleene toebehoeren, ende dat die voirs(creven) gedaighde als onder der prochie van Rode geseten dier qualic ende t’onrechte gebruyct hebben.

 

Condemperende die selve gedaighde hen dair af te verdragen ende den voirs(creven) impetranten dier peyselic ende vredelic te laten gebruycken, hoe zy met hunnen beesten daer op te scouwen, torven d(air) op te sekere heyde te mayen ende anderssins. Ende tot dien den selven impetranten op te leggen ende te resitueren tgene des zy dair af gebuert ende geprouffiteert hebben sonder des krisconterstatie gedaan int voirs(creven) proces.

 

D’welc was drie dagen in decembry int voirs(creven) jair XCVIII (1498).

 

Ende tot dien in de costen zynde den voirs(creven) derden dage in decembry die taxacie d(air) af onsen voirs(creven) Rade grieseert. Ende die andere gescriven te vooren gedaen compenserende ende dat van reden ende des t’oirconde etc. Gegeven in onse stat van Bruessel nu viertien dagen in februarie int jair etc(etera) anno VC ende twee (1502).

 

 (Met dank aan archiefcollectie Henk Beijers waarin op dit vonnis gewezen wordt.)