RANB, toegangsnummer 1107,
vonnisboeken van de Raad van Brabant te Brussel,
inventarisnummer 553, fol. 194 vonnisnr. 163, d.d.
14-2-1502 (vonnis van 3-12-1498).
Transcriptie: Martien van Asseldonk
Alsoo in den maent van novembry int jaer IIIIC XCVIII (1498) oft
dair omtrent questie ende proces geschiet, geport ende hangende hadde
geweest in onsen Rade in Brabant tusschen die ingesetenen ende gebueren
des dorps van Vechele impetranten ende aenleggeren ter eenre, Marten
Delys, Henricke Huben, Janne Willems, Goessen Arnt Scepperss, Marten
Loeyen ende Janne Goeyens van hen ende henne medeplegeren, ingesetenen
van Eerde ende Creytenborch, gedaeghden ende verweerderen ter andere
zyden.
Den voirs(creven) impetranten ende
aenleggeren seggende onder andere in substancien dat wilen hartoge Jan
van Loth(a)r(inge), van Brabant mede van Lymborch hadde t’anderen tyden
te weten inden jaire dusent driehondert ende thien des woensdachs nae
Sunte Petrus dage ad vincula den parochianen ofte gemeynte ende die
voors(creven) parochie van Vechel wesende ende sortende ende nyemande
anders op eenen erffelycken chyns als van zeven ponden Loevens hem ende
zynen nacomelingen hertogen ende hertoginnen van Brabant dair voor te
betalen, verleent der heyden ende gemeynten hier naer verclairt dat ten
eynde dat die parochianen van Vechel ende nyemant anders die
voors(creven) gemeynte oft heyden voer hen ende huere nacomelingen
onder den voirs(creven) erffchyns hebben besitten ende gebruycken en
souden.
Soe waren derselve gemeynten oft
heyden by den voirs(creven) hertoge gedesigneert ende begrepen gewest
onder der limiten ende palen hier naer volgende, te weten van den
gemeynten van den ingesetenen van Schindele beginnende by
Truheestersgrave ende alsoe lancx den wege hier, streckende totten
plecken geheyten Ricoutsvoert, ende van dair totter plecken genoempt
Reenput, ende van dair totter gemeynten toe van Erpe beginnende aen den
Langen dyck ende alsoe wederom comende ende ruerende aen de
voirs(creven) gemeynte van Erpe, ende alsoe voirt tot Zweenslake, van
dair voirt totter rivieren toe genoempt de Aa, ende van dair totter
gemeynten toe van Uden, ende van dair totter gemeynten toe van
Nysterloe, ende van dair totter gemeynten toe van Dinter, ende voirts
van dair totter bruggen toe genoempt Hansvors brugge, ende van dair
totten rivieren genoempt de Aa, ende van daer nedergaende totter
plaetsen genoempt d’ Oude beke, van dair totter Nuwer beken, tot Eerde,
ende van dair wederom streckende tot Truheesters grave.
Dat die voirs(creven) gedaighden ende
tot dien alle die ingesetenen van Eerde ende van Creytenborch waren van
den parochianen ende prochien van Eerschot die gemeynlic geheyten
wordden parochianen van Sunte Oeden Rode, ende waren voir alsulck geacht
gehouden ende bekent by eenen yegelycken die dair af wete ende kennisse
hadden.
Dat die voirs(creven) gemeynten ende
heyden alsoe die onder die voirs(creven) limiten gedesigneert wordden
waren by den voirs(creven) parochianen van Vechel alleene ende op hunnen
cost ende last vercregen, ende
hadden d(air) inne gestelt geweest mits d(air) voir betaelt
hebben die somme van tweehondert ponden Leuvens, ende hadden alsoe die
voirs(creven) hertoge Jan den voirscreven prochianen der prochie van
Vechel voir hem ende syn naecomelingen voir die voirs(creven) heyden,
vroenten oft gemeynte wairscap geloift tegen eenen yegelycken die hen
d(air) inne, ende den limiten der selver eenich belet, swernisse oft
ongebruyck doen soude willen, geloeven die af te doene ende te
bescuddene.
Ende soe noch den voirs(creven) van
Eerden ende van Creytenborch als wesende parochianen van Eerschot ende
egheenssins van den voirs(creven) prochien van Vechel recht, actie noch
intrest en competerende in de voirs(creven) vroenten, gemeynten oft
heyden ende dat zy dairom niet en behouden huere beesten dair inne te
driven noch torven te stecken oft den voirs(creven) impetranten eennen
belet dair inne te doen.
Desen nyet nedestaende soe hadden hem
eenige van den voirscreven ingesetenen van Eerde ende van Creytenborch
als te weten der voirs(creven) Marten Jan Delis, Hanrick Huben, Jan
Willems, Goessen Arnt Sceppers, Marten Loyens, Jan Goyens met meer
anderen hennen medeplegeren gevordert tegen den danck ende wille der
voirs(creven) impetranten ende aenkome hueren voirs(creven) rechten
carten ende privilegen binnen den voirs(creven) vroenten oft gemeynten
huer beesten te driven ende torven ter stecken.
Ende want dat merckelic ware tegen
recht, reden ende justicie soe waren der voirs(creven) impetranten
aenmerckende dat zy metter redenen nyet en costen geprouffyteren, metten
voirs(creven) van Eerde ende Creytenborch clachtich gevallen aen ons te
komen gaende tegens dat voirscreven is.
Ende hadden dair op gewonnen onsen
oipenen brieven vuyt crachte van ende welcken den voirs(creven)
persoenen ende eenen yegelycken van hen bevolen hadden geweest dat zy
hen verdragen souden in de voirscreven vroenten ende gemeynten den
voirs(creven) impetranten by den voirs(creven) wylen hertogen Janne
vuytgegeven ende verleent haer beesten te scouwen, torven te stecken oft
heyde te mayen, mair die den voirs(creven) impetranten payselic ende
vredelic te laten besturen ende gebruycken ende tot dien hen restitueren
alsulken schaden ende intresten als die selver impetranten ter saken van
dien gehadt ende geleden hadden.
Ende mits dien dat die voirs(creven)
personen hen tegen die voirs(creven) bancken opponeerden sekeren dach
dair toecomende ende nu lange overleden, hen bescheyden hadde geweest om
te syne ende te compareren in onsen voirs(creven) Rade ende om redenen
van heure voirs(creven) oppositie aldair op te doen ende te vercleren.
Dat ten
voirs(creven) dage dair op dienende oft anderen dair af behoirlic
onderhouden den voirs(creven) partien oft huere procureurs in den selven
onsen Rade comparerende van wegen der voirs(creven) impetranten hadde in
affecte verhaelt geweest tegen des voirs(creven) is.
Ende
overmits dien ende anderen redenen ende midt hen (gehouden) ten eynde
van den interemente der voirs(creven) oepenen brieven by hen van ons
gewonnen ende van den voirs(creven) bancken dair vuyt geprocedeert.
Ende dat die impetranten nae vonisse
van ons ende van onsen
voirs(creven) Rade soude wordden geseight ende vercleert dat die
voirs(creven) openen brieven waren wel ende te rechte gewonnen ende de
voirs(creven) bancken den voirs(creven) gedaighden gedaen nae goeder
saken, dat t’ onrechte ende mit quader saken die selve gedaighde hen
dair tegen hadden geopponmeert.
Ende dat hairer voirs(creven)
opposanten niet tegenstaende die vroenten ende gemeynten d(air) af
boven ende in de voirs(creven) onse oepenen brieven (nopen)
geruert was, souden verclaert wordden den voirs(creven) parochianen ende
andere ingesetenen van Vechel toe te behoeren.
Ende souden die voirs(creven)
gedaighden geduempt ende bedwingen wordden hen die te laten pyselic ende
vredelic gebruycken ende hen d(air) inne, het ware met hunnen beesten
dair op te scouwen, torf te steken oft hoey te mayen, egheen belet te
doene, ende voers hen te restitueren tegen des zy d(air) af gebuert oft
geprofiteert hadden, makende heysden van costen gedaen ende te doene in
dese justicien in gevalle van processe.
Ende den voirs(creven) ge(daeg)den
dair op antwoirdende ende onder d’andere seggende in substantien ter
contrary hen dat non disposien van rechte, soe non peyselic ende
vredelic eenige dingen besete oft gebruyct hadde langen tyt, die
prescribeerde alsulken dingen oft trecht van dien besonder als die selve
syne possessie soe lange ware dat van de conrarien van dien egheene
memorie en was, want in die gevalle werdde hen by sulke syn der langen
possesseren vercregen recht ende titule, alsoe dat hen van egheenen
noode en ware anderen titule te allegeren oft te behoeven.
Seighden voirts dat die met alleene
ongeradden in de prescreptie van eenige gronden oft der rakent van dien,
mair oick in servituten als ware trecht van heyde te beweyden ende
torven dair vuyt te delven vuyt te slaen ende dair gelycke die welcke
ock in den propretie dragen mochten wordden by sulke langere possessien,
oic sonder enigen anderen turbie dair toe te behoeven, want dan worden
gepresumeert ende by de rechtere gejurediceert vuyt sulker langer
possessie ende gebruycke.
Seighden nogh dat by wylen hertogen
ende hertoginne van Brabant onsen verbonderen den goeden luden van onse
stat ende meyerien van tshertogenbosssche ende andere (fondregen)
voirtyde hadde verleent geweest dat soe wyy buyten der voirs(creven)
stad oft meyeryen der selver eenige goeden beseten hadde over dertich
jairen als voir syn erve ende propre goet, dat dye sculdich was ende
beoiude dair inne gehouden te wordden ter ewigen dagen.
Ende desen gepresupponeert soe ware
te weten dat by ende omtrent der prochien van Sunt Oeden Rode te Vechel
wairs aene gelegen waren twee cleyne gehuchten geheyten Eerde ende
Creytenborch. Dat die ingesetenen van den selven gehuchten, nu
gedaighde, over een, II, X, XX, XXX, XL jairen ende meer alsoe dat van
der contrarien egheene memorie en ware altyt hadden vore ende als hunre
gebruyct ende gepossesseert die gemeynten van Vechele ende dair af in
der voirs(creven) oipenen brieven by de voirs(creven) impetranten
gewonnen mentie gemaict werde, soe met hunnen beesten dair op te driven
ende te weyden, soe met torven dair op delvendtt of te slaen, heyde te
mayen ende anderssins, gelyc die van Vechel.
Dar zy die selve huere possessie van
soo langen tyde als voir ende gesundert hadden gecontinueert ten
aensiene ende welweten van den voirs(creven) van Vechele, nu
impetranten, sonder dat de selver hen daer inne eenige stoot of belet
gedaen hadden. Ende oft hen dair inne eenige stoot oft belet hedaen
mochte geweest hebben, soe hadden zy dat met rechte wederstaen.
Ende omdat te verclaren ende om des
wille dat die voirs(creven) impetranten hen pynden Lucas van Houthem
stoot te doen int gebruyck van den voirs(creven) gemeynten ter saken van
syn erve geheeten Creytenborch, soe hadde hy hem dair tegen geopponeert.
Alsoe dat by vonisse van ons voirs(creven) rade hy gehouden ende
gemainteneert waire geweest in de voirs(creven) possessie ende
gebruycke.
Dat insgelycx de voirs(creven)
gedaigde met sekeren beleth hen forcelick gedaen by de impetranten in
den voirs(creven) gebruycke nu onlancx hadden gewonnen brieven van
maintenue ende waren te slote oic in
de selve henne possessie ende gebruycke by vonnisse oft
app(rehen)tie van onsen voirs(creven) Rade gehouden ende gemainteneert,
alsoe altyt die voirs(creven) heure possessie ende gebruycke pyselic
ende vredelic continuerden.
Ende al wesen soe dat den
voirs(creven) gedaighden by de voirs(creven) lange possessie ende
gebruycke sulc als van vercrigen waren geweest, recht ende titule forten
voirs(creven) gemeynen om dair op henre voirs(creven) beesten te driven,
torven te slaene, heyde te mayen ende andessins de selver te gebruycken,
ende dat dair om den voirs(creven) impetranten reden noch sake gehadt en
hadden hen d(air) inne eenige questie te maken.
Desen rechten niet tegenstaende
hadden sy hen gevordert de voirs(creven) pretense oepene brieven int
petitorie te winnen ende
onder decsel van dien der voirs(creven) gedaighden in de selven onsen
Rade te betrecken.
Seighden voirt antworde ende solucie
gevende der voirs(creven) gedaighde, ende inden iersten op tgene aldair
die voirs(creven) impetranten allegeerden dat wylen hartoge Jan in den
jare duysent drie hondert ende then hen soude op sekeren erfchyns
vuytgegeven hebben henre vroenten ende gemeynten ende dat alsoo die
voirs(creven) gedaighden dair inne oft ten recht, actie oft toeseggen en
soude hebben etc.
Dat al waert soe dat van die vercrige
eenichssins bliken, soe en sonders nochtans dat den voirs(creven)
gedaighden niet hadden moegen syn by tgene dat voir geallegeert is, want
dair vuyt clairlick blyckt dat zy by recht ende dingen prescripten
resolverende vuyt huerder voirgaende lange possessien ende gebruyck
recht, titule ende toeseggen gecregen hadden in de voirs(creven)
vroenten ende gemeynten, emmers om de selver te moegen gebruycken, alsoe
den hairen in den manieren voire verhaelt.
Ter dien duende grootelic dat der
voirs(creven) gedaighde ter sake van den voirs(creven) gemeynte in alle
gebuerlycken lasten mede geven ende contribueerden ende over lange
gehouden ende gecontribueert hadden ende doir hen somtyts bedwongen
geweest ende die boeten daer in staende van hen genomen.
Ende om de voirs(creven) lasten int
besunder te uitkeren, soe hadde zy mette voirs(creven) impetranten
moeten scharen onderhouden die lantweren op d’ander zyde van der
rivieren geheeten die Aa, gelegen op die palen ende frontieren, hadden
oic die riviere geheeten de Aa moeten hulpen reynigen ende vegen metten
voirs(creven) impetranten ende gelyc den ingesetenen van Vechel, hadden
boven desen moeten die vliegende zanden op die voirs(creven) vroenten
ende gemeynten hulpen sceppen ende ander geburlycke costen dragen, ende
dat ter saken van den geburlycke rechte ende anders niet.
Dat nyemant sculdich en was noch en
behoirde der voirs(creven) gebuerlycke lasten ende dinsten te helpen
dragen, hy en behoirdt oic mede te genieten ende te gebruycken dier
gemeynten ende dair inne gerecht te syne inne alulcken dorpen daer hy
alsulcken lasten mede hulp dragen.
Ende boven alle desen, soe seighden
die voirs(creven) gedaighden dat die gehuchten van Eerde ende van
Creytenborch dair die voirs(creven) gedaeghde woonden gelegen waren
binnen den prochie, paelsteden ende limiten van der voirs(creven)
vroenten ende gemeynten die welcke in de carten ofte brieven des
voirs(creven) wylen hertogen Jans begrepen waren. Oiyck waren dese
voirs(creven) gehuchten der prochien van sake Vechele nairdere gelegen
dan der prochien van Rode.
Ende dat zy gedaighden alsoe binnen
den selven limiten geseten waren, dat hen niet moegelic en waren vuyt
henre huysen, woensteden ende erven ter eeniger prochiekercke te comen
oft hun beesten ter eeenige plaetsen te driven het en ware onder eenich
deel van der voirs(creven) gemeynten van Vechele, waer alle die selve
huysen ende wooningen op der selver gemeynten stonden ende altyt gestaen
hadden. Insgelicx lagen vele van de wonende landen ende erven der
voirs(creven) gedaighden binnen der voirs(creven) prochien van Vechelen.
Ende hier tegen en diende niet dat zy
allegeerden dat nae inhouden van den brieven ende carten des
voirs(creven) wylen here Jans hen verleent tvoirs(creven)
gehuchte van Eerde soude syn ren van den palen oft paelsteden der
voirs(creven) vroente ende gemeynten, waren nu noch de paelsteden der
die voeirs(creven) vroente ende gemeynte, hen extendeerden tot Eerde soe
waere dair ter verst ende inclusie totten vutersten van.
Ende want die voirs(creven) van
Vechel extenderen selve hunre carte totten vuytersten limiten van Eerde,
indien dat zy vele ende diverse stucken van gemeynten liggende verre
over de zyde dair Eerde begenste vuytgegeven ende vercocht hadden als
liggende binnen de voirs(creven) carten binnen welcken lymiten der
voirs(creven) twee gehuchten oic gelegen waren.
Oic scutten die gesworenen van
Vechele die vrempde beesten comende tusschen d’ ierste ende die vuterste
limiten van Eerde ende namen d(air) af die boeten, d’welcke zy niet en
souden moigen doen soe verre die carte hier niet en extendeerde totten
verren soom van Eerde ende alsoe ware Eerde dair inne oic begrepen
Oic en ware anders niet geloeffelic
dat die voirs(creven) impetranten die voirs(creven) gedaighde ende huere
voirsaten van soe langen tyden der voirs(creven) vroente ende gemeynte
souden hebben laten gebruycken ende tselve gebruyck prescriberen.
Te meer soude men bevinden dat die
voirs(creven) gedaighde van jair te jair altoos hadden moeten betalen
t’derden deel oft d(air) omtrent van den chynse die de voirs(creven)
impetranten ons sculdich waren ter saken van den voirs(creven) gemeynt
ende dair af die voirs(creven) carte mentie maicte, te weten van VII
libra Loevens ende dat in handen van de geswoorenen van Vechele d’welcke
geheeten wordde den heyde chyns.
Tot dien inkomste de selver allegatie
in desen den voirs(creven) gedaighden niet geprediceren, want al en
competerende hen egheen recht vuyt crachte van den voirs(creven) carte,
soe competerende hen nochtans recht vuyt crachte van den voirs(creven)
prescriptie ende vuyt dien dat zy altyt hadden ter saken van dien metten
voirs(creven) van Vechele in alle gebuerlycken lasten gelyc boven
geruert is moeten contribueren ende hunnen chyns betalen.
Ende by dien ware oic gesolveert dat
die voirs(creven) impetranten allegeerden dat die voirs(creven)
gedaighden niet en souden geseten syn binnen der voirs(creven) prochie
van Vechele, ende alsoe oic onder die voirs(creven) carte niet en waren
begrepen, want dair tegen diende hen die voirs(creven) prescriptie.
Ten dien seighden de selve gedaighden
dat vele ende diverse dorpen ende plaetsen gelegen waren binnen der
meyeryen van den Bossche dair onder oic de voirs(creven) gemeynt
(centrelikx) gelegen was, dair eenige gehuchten van dien dorpen ende
plaitsen aenbelend waren, ende van heuren vroenten ende gemeynten
genietten, die welcke nochtans niet en waren parochianen van alsulcken
dorpen oft plaetsen, noch brieve noch zegel van sulcken gemeynten oft
gebruycke en hadden hen verleent by heeren oft by princen, als zommige
van Stryp ende huere in de gemeynten van Stiphout, zommige van Helmont
van Beke ende van Ricxstel in de gemeynte van Bakel, zommige van Scindel
ende van Asten in de gemeynte van Rode, ende sommige van Rode in de
gemeynte van Zonne ende vele meer andere.
Mair alsoe vele meer dat de
voirs(creven) van Eerde ende Creytenborch contribueerden ende mede
gouden met dien van Vechele dwelcke die andere gehuchten oft dorpen
alsoe niet en deden.
Ende ter contrarie van dien soe waren
oic in de voirs(creven)
meyerie diverse dorpen d(air) af die carte van den gemeynte verleent
spraken op die ingesetenen van sulken dorpen, ende nochtans en hadden
eenige heertsteden van alsulken dorpen egheen gebruyck van der gemeynten
van dien dorpe. Mair andere vrempde persoenen vuyt andere dorpen
gehuchten den selver, als tot Sunt Oeden Roede alwair waren vyf
verscheyden heertsteden oft gehuchten, dair af die drie alhier
gebruycten der gemeynten van Rode, ende d’ander twee niet, mair andere
vrempde als voir verclairt ware gebruycten der selver.
Ende vuyt dien wair clairlic te
gevuelen dat men hen in desen ende gelyken manieren niet naictelic en
hadde te funderen op
d’inhout van eenigen carten, mair behoirde men meet te considereren op
die geprescribeerde possessie ende gebruyck van den selven.
Concluderende overmits dien en
anderen redenen ende and(worden) en die voirs(creven) gedaighde ten
eynden van subscriptum ende abriptum van den oipenen brieven by de
voirs(creven) impetranten van ons in dese manier petitione gewonnen, dat
die ten proffyt van den selven impetranten nyet en souden wordden
gehouden, mair vercleert dat den voir(creven) gedaighden in de
voirs(creven) gemeynte recht competerende, ende dat die voirs(creven)
impetranten souden geduempt ende bedwongen wordden hen daer gelyck zy
tot huerer gedaen hadden, ende alsoe hen toebehoirende te laten
gebruycken ende hen d(air) inne egheen belet te doen, makende in desen
oic heysen van costen gedaen ende te vore in dese instrumenten in
gevallen van processen.
Den selven impretanten d(air) op
replicerende, dat zy onthouden den voirs(creven) gedaighden dat die
huysen van Eerde van Creytenborch ende die erven dair toe behoerende
waren alsoo gelegen in de prochien van Vechel ende binnen hueren limiten
als dat den selven niet mogelic en ware vuyt noch inne te gaene dan over
die vroenten ende gemeynten dair questie om was, ende dat alnoch blycken
dat die voirs(creven) gedaighden binnen den voirs(creven) limiten
geseten waren.
Dus men soe en soude dat den selven
egheen recht, tytel oft actie te moegen geven, horen voirs(creven)
vroenten ende heyden aengesien dat die selve vroenten ende gemeynten
alleenlyck gecocht, vercregen ende verleent geweest hadden den
vooirs(creven) parochianen van Vechel ende niemand anders, ende want dan
die voirs(creven) gedaighde egheene parochianen en waren van den
voirs(creven) prochien soe bleeck dat zy totten voirs(creven) vroenten,
heyden ende gemeynten egheenen titul, recht noch actie en mochten
pretenderen.
Ende omdat naider te bewysen, soe
seighden voir replycken der voirs(screven) impetranten dat die
voirs(creven) gedaighde ende alsoe alle die ingesetenen van Eerde ende
Creytenborch haelden ende ontfingen dagelycx huere sacramenten van der
heyliger kercken vuyter voirs(creven) prochiekercken van Eerschot die
gemeynlic geheijten ende gehouden wordde van Rode ende en haelden mede
en nemen die voirs(creven) ingesetenen haren sacramenten nyet vuytter
voirs(creven) prochie van Vechel.
Dat tot desen soe wordden die
voirs(creven) huysen ende woeningen alsoe die onder Eerde ende
Creytenborch liggende waren dagelicx getelt ende begrepen in de
heerttellinge als voore inngesetenen, geburen, supporsten ende
parochiaenen des dorps oft vryheyt van Sunte Oeden Rode.
Ende mochte die voirs(creven)
gedaighde ende met hen vele meer andere innegestenen van Eerde ende van
Creytenborch dagelycx ter huere gelusten gebruycken der gemeynten
vroenten oft heyden van de voirs(creven) vryheyt van Rode, gelyck hueren
nageburen die dair samen op der selver zyde van den riviere geheyten de
Dommel die vele beter ende prouffytelicker was dan die gemeynte van
Vechel, want op die gemeynte van Rode vele meer ende beteren torf was
dan op die voirs(creven) gemeynte van Vechel.
Ende tot dien soe soude men beter
ende gevuechelyke houden op die voirs(creven) gemeynte van Rode vyftich
hondert schapen om gans ende gesondt in den buyck te bliven dan op die
voirs(creven) gemeynte van Vechel vier hondert.
Dat der selver gedaighde tottet
voirs(creven) gemeynte wel ende gevuechlick connen mochten ende dat daer
diversen enge wegen oft banen wairen die van Eerde ende Creytenborch hen
scicten tottet voirs(creven) gemeynt van Rode op welcken wegen men
nyemant scutten en mochte daerinne drivende met synen beesten van wair
plaetsen hen oic quaeme.
Seighden voirts voor ripelyke der
voirs(creven) impetranten dat die voirs(creven) gedaighde goude met dien
van Rode inder beden sortingen ende andere gebuerlyke lasten ende niet
met dien van Vechele, hebben oyck die selve gedaighde hun gebuerlycke
rechten gewesen als van scepenen ende geswoerenen te wesen met die van
Rode, ende niet dien van Vechel.
Dat dair enboven soe waren die
voirs(creven) gedaighden van der jurisdictie ende onder den bedrive van
dien van Rode ende nyet onder die van Vechel in sulken wijs dat soe
wanneer die van hueren ingesetenen te rechte geport wordden voir die
banck oft gerichte dan die van Vechel soe dede hun die selve terstont
vuytscriven wanneer zy allegeerden huere vryheyt van hueren poert
van Rode.
Dat die erven dair die woenhuysen van
den ingesetenen van Eerde ende Creytenborch op stonden niet en waren
gecocht geweest tegen die van Vechel.
Dat mochte men openbairlicke macken
vuyt dien dat alle die erven onder Rode ende bynnen der prochien van
Rode gelegen gronden dair af den heer hueren grontchyns int chynsboeck
van Rode ende niet int chynsboeck van Vechel.
Wair oock te weten dat den palen,
reenen ende limiten van eender gemeynt geven alleen onderwys hoe verre
dat die coepers sulken gemeynt gecocht hebbende dier mochten gebruycken,
mair en gaven gheen onderwys wye die gebruycken soude.
Mits den welcken al saten die
voirs(creven) gedaighde alle binnen de limiten der gemeynten van Vechel,
nochtans en souden zy dair vuyt nyet gericht wesen totter selver
gemeynte.
Ende aldair die voirs(creven)
gedaighde pretendeerden
gericht te wesen totten voirs(creven) gemeynte mits dien dat zy seighden
d(air) af van soe langen tyde in possessien geweest te hebben, dat van
de contrarie egheen memorie en was, seighden van de riplyke die
voirs(creven) impetranten dat dat een ongefundeert voirmentie ware ende
omdat te bewysen soe niet te weten dat soe wye ontfangbair soude moegen
wesen eenige possessie voirt te stellen om dair mede bequaeme
prescriptie te vercrigen, die behoirde dair toe te hebben
bequamen tytel ende recht.
Ende dat hen tselve gebruyck
v(ercregen) hadde vuyt crachte van synen bequame richte ende nyet vuyt
gracien, vuyt scepen, forma lantrechte oft van hueringen.
Dat die voirscreven gedaighde tottet
voirs(creven) vroenten oft heyden egheenen wettige tytel noch recht en
hadden.
Dat bleeck vuyt den ghenen des hier
voirt geruert ende by gebroght is, ende besundere dat die voirs(creven)
vroenten ende heyden dair questie om was waren alleenlic verleent
geweest den prochianen van Vechel ende nyemande anders.
Tot desen soe ware te aanmercken dat
nar den costumen ende ouden hercomen van Peedelant aldair velen heyden,
vroenten ende gemeynten ende oick diegheen dair questie om was, gelegen
waren onderhouden ende naegevolght van alsoe lange tyden dat van der
contrarie egheen memorie en was, soe en vercreech nyemant rech, actie
noch prescriptie tot enigen oepen vroenten, gemeynt oft heyden vuyt
saken van possessie oft gebruycke, mair behoirdt dair toe te hebben
vercregen tytel van vercrigen, want hondert jare possessie ende meer
sonder wettigen tytel van vercryge en maicte niet eenen dach rechts op
oipenen vroenten ende gemeynt.
Dairboven desen soe ware wel te
geloeven dat alsulken posessie ende gebruyck als die voirs(creven)
ingesetenen van Eerde ende van Creytenborch mochten voirstellen ware
somwylen by gedoege ende gracie ende nyet van rechts wegen van dien van
Vechel toegegeven, mits dien dat die selve ingesetenen gaven dair voir
jairlicx eenen sekere somme van penningen, dat een jair meer ende dat
ander jair min, welcke penningen waren een oirsake van den gedinge
tusschen die van Vechel ter eenre ende eenigen van den ingesetenen van
Eerde ende van Creytenborch, te weten Lucas van Houthem, ter andere
zyden.
Mits welcken penningen die selver van
Vechel hadden geleden ende geheugt dat die voirs(creven) ingesetenen der
heyden ende vroenten hen competerende gebruyct hadden.
Dat openbair ware dat soe wanneer
tusschen twee dorpen rees eenich gedinge om een parceel van vroenten of
gemeynten ende dat dat parceel een yegelyck van den voir(screven) twee
dorpen in synen carte ende octroy hadde begrepen hetwelck parcele sulke
twee dorpen menegen tyt tsamen hadde gebruyct, soe datter egheen
contrarie memorie dair af en ware, ter vuytdracht van alle gedinge
wordde dat parceel van den
gemeynten des dorpe dwelck die outste carte ende octroy hadde toegewese
ende nyet den gheenen die de joncxste carte ende possessie d(air) af
hadde.
Mits den welcke alsoe die joncste
carte ende octroy mettet posessie op dat parceel egheen recht gemaken en
konste in die erffelicheit. Soe en mochte oic die possessie alleene
sonder carte ende octroy te hebben egheen recht gemaken in die
erffelicheit.
Dat tgebruyck dair die voirs(creven)
gedaighde af reeden toegegaen ware geweest, ende bij die van Vechel
gecolleteert vuyt dien dat die selve van Vechel plagen oick t gebruyck
te hebben van de gemeynte oft vroente met die van Schindel, die welcke
zeer groot ende goet was, ende die dair af als nu niet meer en mochten
gebruycken.
Dat sulken gebruyck ende possessie
als die voirs(creven) gedaighden ende ingesetenen van Eerde ende van
Creytenborch voirstellende
waren, waren met recht geinterrumpeert ende geturbeert geweest,
aengesien dat in den jare onss heren doen men screef duysent vierhondert
LXXIX (1479) mits dien dair Lucas van Houthem soe by hem selven soe by
synen myer ende pachter, alsoe eenen van den voirs(creven) ingesetenen
van Eerde ende Creytenborch, pretendeerde gericht te wesen tottet
voirgen(oemde) vroenten, gemeynten ende heyden, dair oic als nu questie
om was, ende dat vuyt saken van die questie in onsen voirs(creven) rade
geport hadde geweest, ende in welcke questtie werdde onder d’ andere
gecontendeert als dat met vonisse van den selven ons Rade soude werdden
verclairt dat hem in de voirs(creven) vroenten ende gemeynte oft heyden
egheen recht en competeerde. Ende dat zy hen souden verdragen van den
(onuparten) besette ende gebruycke der selver, welcke questie noch
hangende wair onbeslicht.
Dat insgelycx vuyt saken
voirs(creven) questie geweest hadde voir ons rentmeester van Den Bosch
ende mannen van leene van Peedelant tusschen eenigen van Vechel ter
eenre ende Lambrechten van Taertwyck, Michiele van Taertwyck, Henricke
Craen, Janne Craen, Gerlys Craen ende decken ende maester van Eversrode
met hunnen medeplegeren als ingesetenen van Rode, alsoe die
voirs(creven) gedaighde waren, aldair soe verre geprocedeert hadde
geweest.
Dat vonnisse ten prouffyte van die
van Vechel ende ter achterdeele van den voirs(creven) ingesetenen
gegeven geweest hadde, ende was by dien vercleert in affecte dat die
voirs(creven) ingesetenen van Erschot oft Rode totten voirs(creven)
vroenten oft gemeynte niet gericht en waren.
Seighden voirts voor riplycke die
voirs(creven) impetranten darnars dat deselve die voirs(creven) van
Eerde ende van Creytenborch egheen recht en competeerde in de
voirs(creven) vroenten oft heyden dan vuyt gracien ende gehuechenissen,
ende dat zy dat anderssins meynden te gebruycken, soe hadden huere
beesten te meer stonden geschudt, gescouwen ende opgedreven geweest,
waren oick vuyt saken van dien te rechte geport geweest gelyck boven
dair af ewat vercleert was.
Ende als eenige van den voirs(creven)
gedaighden hen verdeden de selve vroenten te willen gebruycken ende de
voirs(creven) impetranten met rechte ende brieven van mandementen dat
hadden belet ende hen doen verbieden, soe hadden zy geobedieert ende
verclairt hen niet te willen opponeren, alsoe by expresse bekennende dat
zij tot oft in den voirs(creven) vroenten recht, actie oft possessie en
hadden.
Ende aengaende dien dat die
voirs(creven) gedaighde seighden dat zy den chyns betaelt hadden met
dien van Vechel van den voirs(creven) vroenten ende gemeynte,
pretenderende vuyt saken van dien totten selven gerecht te wesen,
seighden die voirs(creven) impetranten voir riplycke dat zy dat waer
merckelycken onthouden, mair wel ware wair dat zy t’anderen tyden
betaelt hadden die van Vechel ten selve somme gelyck boven genoemt stont
vuyt saken van dien dat zij van gracien gebruycken mochten der
voirs(creven) heyden ende gemeynte. Ende als van anderen chynsen dair af
die voirs(creven) gedaighde ruerden soe en soude men niet vindden dat
die van Eerde ende van Creytenborch eenigen chyns geldende waren
aengaende den VII libra Luevens die men jairlycx geldende was vuyt saken
van den voirs(creven) gemeynten. Mair betailden die voirs(creven)
parochianen van Vechel dien alleene alle jaire aen den rentmeester van
Helmont.
Wair oick was dat die voirs(creven)
van Vechel hadden over vele jaren voirleden vercocht eenigen van Eerde
ende meer anderen dorpen, nyemande nochtans van Creytenborch, sekere
partiteyten van hunne vroenten ende heyden met eenigen condicien van te
betalen dien van Vechel eenige chynsen d’een meer ende d’ander min, die
welcke die coopers geapproprieert hadden ende gevueght tot hunnen erven
ende die beheympt ende gesepareert van den anderen gemeynten, vroenten
ende heyden, vuyt saken van den welken die selve coopers geldende waren
dien van Vechel soe voirs(creven) is eenen jairlicschen chyns, te weten
d’een meer d’ander min, ende dat nae advenant van sgenen dat zy alsoe
gecocht ende vercregen hadden.
Ald(air) die voirs(creven) gedaighde
seighden soe (...) dat tot Vechel loopende was een riviere genoempt de
Aa ende dat die tot gemeyne coste ende laste van dien van Vechel ende
van Eerde ende Creytenborch onderhouden wordt, dat zy oick alle andere
gebuerlycke lasten gesamentlic dragende waren, seighden voir riplycke
die voirs(creven) impetranten dat hoewel die voirs(creven) ingesetenen
van Eerde ende van Creytenborch hielpen onderhouden die voirs(creven)
rivier soe en konste dat niet gedienen noch geargueren in de
voirs(creven) vroenten ende gemeynte.
Ende om die te Vechele soe ware waer
dat soe wanneer die voirs(creven) rivier overliep van water ende dat d’
water nyet wech geloopen noch gelost en konste gelyc dat dicwylse
gebuerde in natten jaire, soe verdroncken die beempden, erve ende
vruchten die dair alomme gelegen waren in sulker wys dat zij dair mede
grooterlic beschadelyc werdden, ende want die voirs(creven) ingesetenen
geguet ende geerft waren by der voirs(creven) riviere, soe was hen van
noode der selver riviere te hulpen onderhouden ende rynegen.
Ende hoewel die voirs(creven) van
Eerde ende van Crytenborch mits hueren voirs(creven) gronden gehouden
waren te rynegen ende hulpen onderhouden die voirs(creven) rivier, soe
en konsten zy nochtans d(air) inne egheen recht noch actie pretenderen.
Noch en beraempde den selven oic
d(air) inne niet te visschen, mair soude in dien zy dat doende bevonden
waren gestraeft ende gecorrigeert wordden ter prouffytelyke beternissen.
Dat voirs(creven) alle dieghene die
binnen Eerde ende Creytenborch woonachtich ende geboren waren poirters
ende poirterssen van Rode waren posseserende, ende mits desen ende
andere redenen ende middelen der voirs(creven) impetranten in de eynden
ende conclusie by hen genome als boven.
Ende den voirs(creven) gedaighde
dupliceerende ter contrarie dat vuyt den ghenen des vore vuyt hueren
nergens geallegeert ware clairlic te gevuelen was dat men hen in desen
ende gelycken manieren niet naictelic en hadde te funderen op d’ inhout
van eenige carten, mair behoirde men meer te considereren op de
geprescripeerde possessie ende gebruyck van den selven.
Ende vuyt desen bleeck dat zeker
ongefundeert ende onwaerachtich was dat die voirs(creven) impetranten
allegeerden dat in den voirs(creven) meyerie men niet en soude moegen
sonder tytel eenige alsuccke vroenten oft gemeynten prescriberen ende
dat dat dair soude syn gecostumeert ende dair om onthouden die
voirs(creven) gedaighde dat nodelicke ende bij expresse ende
persisteerden int gemeyn geschr(even) recht soe van hueren wegen
geallegeert.
Onthouden oic die voirs(creven)
gedaighde de voirs(creven) impetranten tgene dat zy seighden dat die
selve gedaighde wel souden vuyt hunnen huysen gaen ende huer beesten
driven sonder over die voirs(creven) vroente oft gemeynte te comen, ende
persisteerde int feyt vore van hunnen wegen ter contrarie van dien
geallegeert. Mit oic anderssins advers desen ende andere redenen ende
middelen by hen als boven geallegeert.
Inde maden ende conclusie by hen als
vore genomen welcke partien soe gehoirt in onse voirs(creven) Rade,
hadde geordineert geweest dat zy soude scriven ten eynden by hen
bedinght by feyten contrarie, ende van hunnen voirs(creven) gescriften
dienen ter comen sekeren anderen dage hen dair toe bescheyden.
Omdat gedaen ende hen voirsten
geschriften gewisselt geaccordeert ende geadverteert soe gewoenlic was
hen te ordineren commissarissen die de wairheyt dair af souden
ondersoeken, heure voirs(creven) proces ter instancien ende sulken
instantie om wysen, ende dat soe geinstrueert ende in state om wysen
gestelt ende brengen binnen sekere tyde dair toe geordineert.
Omdat gedaen allet die selven dair
selver p(ar)tien dair nair voirts te appointeren het ware met rechte op
dat men konste oft andere soe behoet soude, welcken appointemente
naevolgende hadden den voirs(creven) partien comisssarissen geordineert
geweest, die welck ondergenomen huere voirs(screven) gescriften hueren
thoen dair op hadde verhoirt ende hunne voirs(creven) proces
geinstrueert ende in state om wijsen gestelt.
Ende dat
gedaan tselve huere proces overbrachte in handen van onse
voirs(creven) Rade aldair namaels die voirs(creven) partien oft hunne
procureurs comparerende ende hen ter meer stonden procurerende zoe men
exustelic hadde versocht geweest dat men hen voors recht des noode in
ende opt voirs(creven) proces doen te bebeten.
Dat oversien ende gevisiteert in
onsen voirs(creven) rade wel ende int lange tselve proces ende alle
tgene des dair by blyckt ende geconsidereert tgene des men in desen
behoirde te consideren ende dat soude konnen oft moegen gemeneren wy met
goede ende rype deliberatien hebben geseight gewest ende vercleert, ende
by desen onsen vuytterlycken wonnisse seggen, wysen ende vercleren voir
recht dat die gemeynte ende vroenten dair questie om is ende binnen der
carten ende brieven by de voirs(creven) impetranten dair af gewonnen
begrepen, den selven impetranten alsoe parochianen ende ingesetenen van
Vechel alleene toebehoeren, ende dat die voirs(creven) gedaighde als
onder der prochie van Rode geseten dier qualic ende t’onrechte gebruyct
hebben.
Condemperende die selve gedaighde hen
dair af te verdragen ende den voirs(creven) impetranten dier peyselic
ende vredelic te laten gebruycken, hoe zy met hunnen beesten daer op te
scouwen, torven d(air) op te sekere heyde te mayen ende anderssins. Ende
tot dien den selven impetranten op te leggen ende te resitueren tgene
des zy dair af gebuert ende geprouffiteert hebben sonder des
krisconterstatie gedaan int voirs(creven) proces.
D’welc was drie dagen in decembry int
voirs(creven) jair XCVIII (1498).
Ende tot dien in de costen zynde den
voirs(creven) derden dage in decembry die taxacie d(air) af onsen
voirs(creven) Rade grieseert. Ende die andere gescriven te vooren gedaen
compenserende ende dat van reden ende des t’oirconde etc. Gegeven in
onse stat van Bruessel nu viertien dagen in februarie int jair
etc(etera) anno VC ende twee (1502).
(Met
dank aan archiefcollectie Henk Beijers waarin op dit vonnis gewezen
wordt.)
|