Op het Havelt en Ham lagen eertijds twee oude leengoederen van de hertog van Brabant. De oudste vermelding van deze leengoederen dateert uit 1312. Leonius, zoon van Petrus van Erpe hield in dat jaar van de hertog “het goed van Langvelt bij Erpe” (groen op de kaart) en ook “het goed van Haenvelt bij Vechele met alle huizen” (blauw op de kaart) in leen. Het leengoed Langvelt lag deels binnen de grenzen van de gemene gronden van Veghel en deels binnen de Erpse grenzen. Het huis stond in Erp. Het huis van het leengoed Haenvelt stond op het Havelt. Haenvelt is een oudere vorm van Havelt. De beschrijving in 1312 heeft het over 'alle huizen', maar vanaf de vijftiende eeuw vermelden de bronnen maar één huis verbonden aan het leengoed Haenvelt. 

Voor het Veghelse hertogelijke leengoed de Baecxhoeve gold in 1312 het Rooise leenrecht. Dit wijst er op dat dit leengoed ontstaan is in de tijd voordat de hertog van Brabant in 1231 het graafschap Rode verwierf. Voor de leengoederen Haenvelt en Langvelt gold in 1312 het Brabantse leenrecht. Hieruit concluderen we dat de eerste opdracht van het leengoed aan de hertog van Brabant vermoedelijk van na 1231 dateert, dus uit de periode 1231-1312. Het is niet geheel uit te sluiten dat de leenman al een leenband met de hertog aanging voordat de hertog zijn macht in deze regio gevestigd had. In dat geval zou dit de politieke macht van de hertog wat versterkt hebben, maar een eerste leenband na 123 ligt meer voor de hand.

De percelen die bij de leengoederen Haenvelt en Langvelt hoorden zijn allemaal al voor 1190 van de gemene gronden aan particulieren verkocht geweest, omdat er geen cijnzen uit betaald werden aan de heer van Helmond of de hertog van Brabant. Het centraal gelegen grote blok vormde samen met de links daarvan gelegen strook vermoedelijk het oorspronkelijke "Lange Veld". Klik hier voor een toelichting.

Op de kaart is te zien dat het leengoederen zijn die uit verspreid gelegen percelen bestonden. De eerste leenman heeft kennelijk op een gegeven moment al zijn bezit aan de hertog geschonken om het als leengoed terug te ontvangen. Centraal en binnen de grenzen van de gemene gronden van Veghel lag een groot blok, veelal eeuselveld. Het is opmerkelijk dat het grootste deel daarvan bij het leengoed Langvelt behoorde (groen op de kaart) en een strook aan de linkerkant (blauw op de kaart) bij het leengoed Haenvelt. Dit suggereert dat (deze delen van) beide leengoederen uit hetzelfde familiebezit afkomstig zijn. Voor een grotere kaart klik hier.



De tak van de familie van Erp die deze beide leengoederen van de hertog van Brabant in leen hield noemde zich naar het leengoed Langvelt “van Lancvelt”. Leonius werd tussen 1374 en 1450 als leenman opgevolgd door zijn broer Godert I, ofwel Godevaert I, en die in dezelfde periode weer door diens zoon Peter I. Deze Peter I had een zoon Godert II die rond 1450 leenman van dit goed was. Godert II had een zoon Godevaert III die het goed op 19 juli 1475 in leen verhief. Daarna volgde Godevaert IV, zoon van Godevaert III met een leenverhef op 16 februari 1505. De volgende leenman was Peter II van Lancvelt, zoon van Godevaert IV (leenverhef op 20 november 1531). Peter II werd als leenman opgevolgd door zijn broer Godevaert V (leenverhef op 21 augustus 1535).

Hierna wordt het leengoed verdeeld onder twee zonen van Godevaert V. Het leengoed Langveld (groen op de kaart) dat deels in Erp lag ging naar Goert VI van Lanckvelt, die schout was van Heeze, Leende en Geldrop. Hij verhief het leen op 31 december 1608. Het leengoed Haenvelt, blauw op kaart, ging naar Jan van Lanckvelt, die zijn broer Goert VI namens hem op 31 december 1608 ook zijn deel liet verheffen. Voor de verdere eigenaren verwijs ik naar de beschrijvingen van de betreffende percelen. (Zie Lankveld, perceel nrs. 2 en 4 en verder bij de individuele percelen van het leengoed Haenvelt).

Het Veghelse deel (Haenvelt, ofwel Havelt) raakte hierna versnipperd onder verschillende eigenaren, en is gereconstrueerd met behulp van onder andere de verpondingboeken en akten uit het rechterlijk archief. Deze bronnen vermelding expliciet de status van een perceel als leengoed.

Het Erpse deel kwam in 1697 in handen van de familie van Boxtel. Dit deel bleef tot minstens 1832 bezit van die familie en in één hand. Op de kaart zijn de percelen die in 1832 in handen van deze familie waren groen gearceerd.


Beschrijving van het leengoed Langvelt:




Strickgreffier, fol. 65-66 (15de eeuw):

Een hoeve gheheijten die Lancvelsche hoeve, gheleghen in de prochie van Vechel bij Erpe op die Lantweere, rontom groot 20 buendren broeclants, rontom aen die ghemeijnte gheleghen

Item die huysinge mit hueren hofsteden daer bij mitten houtwas daer aen gheleghen in de prochie van Erp aen die ghemeijnte van Erp


Leenboek 1130, nr. 1864 (15-1-1698):

Het voorscreven goet te Lanckvelt, bestaende in de volgende parcelen:

-   Eerst een huijs, backhuijs, schop, verkenskoij metten hoff, groot drie lopens 15 roeden, gelegen onder Erp

-   Item twee strepen teullant, genoemt de Hamse Streepen, groot vijff lopens 13 roeden, gelegen onder Veghel int Lancvelt.

-   Item nog twee streepen genoemt de derde ende vierde strepen, groot 2 lopens 18 roeden, gelegen als voor

-   Item nog een streepken teullants nevens het eeusel, 35 roeden, gelegen als voor.

-   Item nog twee stuckjens teullant aen den draijboom, goot 1 lopens, 13 roeden, gelegen als voor.

-   Item eenen acker teullant genaemt de Breijakacker, groot 4 lopens, gelegen onder Veggel.

-   Item een streepken aldaer, groot 37 roeden.

-   Item een stuck teullants, genaemt het Euselcampken, groot 1 ½ lopense.

-   Item een acker teullant, genaemt den Braeckacker, groot 2 lopens 14 roeden, gelegen als voor.

-   Item alnog twee stuxken teullant, groot 1 lopens en 3 roeden, gelegen onder Erp op Allecom

-   Item drie stuckjens teullant genoemt op Empelconck, groot 2 lopens, gelegen onder Erp.

-   Item een stuck teullants genoemt den Roijacker, groot 9 lopens, gelegen als voor

-   Item een hoijbeemt, groot 8 ofte 9 lopense, gelegen ter plaetse voors(creven) op Kieldonck.

-   Item eenen hoijbeemt, groot 4 lopense, gelegen tot Erp aen den Dijck.

-   Item twee Heesterveldekens, daerinne eenige heesters, groot t’samen 13 roeden

-   Item een heijbosch, groot 6 lopens

-   Item een groot eusel, sijnde wijlant, gelegen onder Veggel

-   Item het Calvereusel, groot 8 lopense, gelegen onder Erp

Beschrijving van het leengoed Haenvelt:




Strickgreffier, fol. 65-66 (15de eeuw):

Een goet geheiten ’t goed te Haenvelt liggende te Vechelle, te wetene:

- Die huijsinge ende die hoeve daer by gheleghen

- Item een stuck lants daer aen gheleghen gheheiten den Kemmenaetsschen acker, mit eenen mortel daer aen gheleghen, mitter eenre sijden neven eenen acker gheheiten Vinckel schoet

- Item daer aen gheleghen een stuck lants gheheiten die Hautaert ende eenen acker daer aen gheleghen gheheiten die Bunt

- Item eenen beempt daer aen gheleghen, omtrent 16 voederen hoeys op te winen.

- Item een horst daer by gheleghen

- Item een stuck lants by Goessens Cnoijen hegghen, ende sijn alle die voers(creven) stucken acker achter die voirghenoemde huisinge in eene velde totter Aa toe.

-  Item een stuck lants over die strate in Sonderlair gheheyten, neven eenen acker wylen Jan tSridders aen d’ een syde ende voirt al omme aen de ghemeyn strate

-  Item eenen bempt neven Goessen Cnoijen beempt, groot ontrent drie voeder hoywas

-  Item een stuck lants daer aen gheleghen neve Goessens Cnoeden erve

-  Item een stuck lants neven den selven beempt, gheleghen neven Diericx Cocks erve

-  Item een stuck lants in de Akert

-  Item daer bij noch een stuck lants gheleghen neven den ghemeijnen wech

-  Item daer by noch een stuck lants gheleghen neven Dierix Conincx erve aen beyden syden

-  Item een stuck lants opten Steen

-  Item daer by noch een stuck lants gheleghen neven Deenkens kinderen erve

-  Item een stuck lants daer bij gheleghen neven Jans van der Horst

-  Item een stuck lants daer by gheleghen neven den Ghemeynen wech

-  Item op die Hooghe Voort aen den wech een stuck lants

-  Item daer by een stuck lants neven Gheerits erve van Vrankevoirt

-  Item een stuck lants neven Roef Marien soene kinderen

-  Item een stuck lants neven Dierick Sijken soens erve, ende Jans Baten soens erve

-  Item een stuck lants neven Willem Suermonts erve, ende Jan Colen erve

-  Item twee strepen gheheiten de Rullen Streepen

-  Item eenen beempt aen den Crommen Wijel gheleghen, omtrent drie voederen hoijwas, comen aen die Aa

-  Item een stuck lants neven Ghenen Ruykenssoens kinderen

-  Item eenen beempt in de Akert, ontrent drie voederen hoywas

-  Item een voeder hoywas int Schoot gheleghen

-  Item eenen beempt in Ham gheleghen omtrent twee voeder hoywas

-  Item een stuck lants int Schoot gheleghen

-  Item een stuck lants aen de ghemeijnte van Vechel ghelegen

-  Item een stuck lants daer bij gheleghen

-  Ende een eeussel by die lantweere gheleghen

Aantekening in het resolutieboek van Veghel:

    Brief van de stadhouder en leenmannen van de Raad en Leenhove van Brabant, ter ordonnantie van deze P. v. Spaan, ’s Hage, 3-10-1780, aan de regenten van Veghel, voor kennisneming van het apostille op het request van Paulus van der Pol uit Veghel. Paulus van der Pol was bij koop eigenaar geworden van een huisinge en schuur en landerijen, de zogenaamde Lankveltse hoeve. Het huis en de schuur en een gedeelte van het land waren leenroerig en zijn inmiddels als leengoed verheven. Bij deze verheffing bleek dat niet accuratelijk gedesigneerd was, welke eigenlijk de 49 loopense land zijn, die leenroerig zijn. Wat van zijn land is feodaal, en wat is allodiaal? Dit te beslissen door een landmeter 49 lopens af te laten meten. Paulus van der Pol vraagt om permissie. Apostille van 18-9-1780: het wordt toegestaan. De regenten Veghel moeten er op letten dat goed en vruchtbaar land wordt afgemeten. Er een schepen acte van op te maken en die te laten registreren ter griffie van de Leenhove. Op 8-10-1780 aan Paulus van der Pol ter hand gesteld. In de marge: siet de acte van metinge en van schepenen int deijling boek fo. 179 den 12 october 1780 gepasseert.